اثر کرونا و تحریم ها بر روابط اقتصادی ایران و ایتالیا و زمینه‌های همکاری دو کشور

جناب آقای حمید بیات سفیر محترم جمهوری اسلامی ایران در رم در ارتباط با روابط اقتصادی ایران و ایتالیا در دوران بحران کرونا با پایگاه خبری- اقتصادی خط بازار گفتگو کرده اند. متن مصاحبه ایشان جهت اطلاع و بهره برداری علاقمندان محترم در بخش ذیل ارائه شده است. همچنین این مصاحبه به صورت گسترده در سایت های اقتصادی داخل کشورمان و همچنین در روزنامه‌های مردم سالاری و اقتصاد ملی انعکاس یافته، آدرس اینترنتی برخی از آنها در پایان متن مصاحبه آمده و تصویر روزنامه‌ها نیز ضمیمه شده است.

روابط اقتصادی ایران و ایتالیا در حال حاضر و با توجه به شرایط بحرانی کروناویروس چگونه است؟ کدام محصولات بین این دو کشور واردات و صادرات می‌شوند؟

به نظر اینجانب دو عامل تحریم و کرونا تاثیراتی مقطعی بر روابط اقتصادی دو کشور داشته اند. با این تفاوت که یکی ارادی و طولانی مدت تر بوده (تحریم) و دیگر غیر ارادی و کوتاه مدت می‌باشد. از اینرو باید دو مقوله تحریم ها و بحران کرونا را از یکدیگر تفکیک نمود. به هرحال تحریم های یکجانبه و غیر قانونی آمریکا مدتهاست که شرایط روابط اقتصادی ایران با جهان و از جمله ایتالیا را تحت تاثیر قرار داده و منجر به کاهش حجم مناسبات کشورها با ایران گردیده است. به تبع این، تحریم ها در ایتالیا نیز بسیاری از فعالان اقتصادی را نگران کرده و بیش از همه نهادهای مالی و بانک ها با تهدیدات آمریکا مواجه شده و تعامل با ایران را محدود کردند.

مشکل اصلی در تجارت ما با ایتالیا کمبود منابع مالی ایران با منشا اروپایی می‌باشد. یکی از اصلی ترین اثرات تحریم ها توقف برداشت نفت از سوی شرکت نفتی انی از ایران و عدم تولید منابع ارزی کافی در ایتالیا بود. متاسفانه بخش عمده صادرات ایران به ایتالیا را هم همین نفت تشکیل می داد. اتکای بیش از حد به نفت و نگاه وارداتی از ایتالیا به جای توجه به ظرفیت های این بازار برای صادرات و تقویت بنیان تولید داخلی در کشور شرایطی را ایجاد کرده که با محدودیت خودساخته صادرات به ایتالیا مواجه هستیم.

به هر حال تجارت با ایتالیا و بازار این کشور همواره برای طرفهای ایرانی از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. به همین دلیل در سالهای 2017 و 2018 و بر اساس گزارش دریافتی از مرکز آمار ایتالیا، این کشور نخستین شریک تجاری ایران در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا بود. در سال 2019 نیز علیرغم تشدید تحریم ها و عدم فروش نفت، ایتالیا پس از آلمان دومین شریک تجاری ایران بوده است. حجم مبادلات دو کشور در سال 2019 در غیاب نفت، رقمی‌بالغ بر حدود 977 میلیون یورو با تراز مثبت به نفع ایتالیا بود. این امر به خوبی نشان دهنده این است که حتی در شرایط تحریم نفت و سایر کالاهای تحریمی، همچنان زمینه‌های بسیاری برای توسعه تجارت دو جانبه وجود دارد که نیازمند شناسایی بیشتر توسط بخش دولتی و همچنین شرکت های بخش خصوصی است.

کرونا در ایتالیا به خودی خود محدودیتی برای فعالیت تجاری میان دو کشور ایجاد نکرد. زیرا قبل از شیوع ویروس کرونا، حجم مبادلات ایران با ایتالیا با کاهش قابل توجهی مواجه شده بود. فقط حواشی این امر و توقف حرکت کامیون‌ها در مرز ترکیه را می‌توان عمده ترین تاثیر بیماری کرونا بر فعالیت تجاری ما با ایتالیا دانست. زیرا بخاطر نگرانی‌های موجود، حمل و نقل کالا از مسیر زمینی دچار وقفه گردید. خوشبختانه از تاریخ 15 خرداد ماه طبق توافق ایران و ترکیه مرزهای ورودی بر روی کامیون‌های یکدیگر بازگشایی گردید که امید می رود این موضوع تردد مجدد کامیون‌های ایرانی به مقصد اروپا را فعال نماید. طبق بررسی‌های ما، ایتالیا محدودیتی برای کالاهای صادراتی ایران به این کشور ایجاد نکرده و شکایتی نیز از این بابت دریافت نکرده ایم. نکته قابل توجه اینکه امکان حمل و نقل دریایی بین ایران و ایتالیا در زمان شدت شیوع ویروس کرونا وجود داشت و در حال حاضر نیز وجود دارد. با از سرگیری پروازهای ایران ایر به میلان نیز امکان حمل هوایی نیز میسر شده است.

از جمله محصولات وارداتی ایران از ایتالیا در حال حاضر می‌توان به ماشین آلات با کاربرد عمومی( موتورهای احتراق، توربین، پمپ، کمپرسور و ...)، ماشین آلات تخصصی ( متالورژی، معدنی، صنایع غذایی، نساجی، چرم و کفش و ..)، تجهیزات  پزشکی و دندانپزشکی( پروتز، لنز و ...)، مواد شیمیایی، پلاستیک، لاستیک مصنوعی، موتورهای برقی، ژنراتور، ترانسفورماتور، دارو، تجهیزات الکترومکانیکی و الکتروتراپی و ... اشاره کرد. عمده صادرات غیر نفتی ایران به ایتالیا نیز شامل محصولات فولادی، انواع سنگ و شن و ماسه، محصولات شیمیایی، مصنوعات فلزی، محصولات کشاورزی و زراعی، گوشت و فرآورده‌های گوشتی و لبنیات، لوازم خانگی غیر برقی و ماشین آلات و ... می‌شود.

با توجه به تحریم های آمریکا علیه ایران، مبادلات تجاری به چه صورت انجام می‌شود؟ آیا راه حل هایی برای آسان سازی تجارت بین دو کشور توسط سفارت ایران در ایتالیا اتخاذ شده است؟

آمریکا با سوء استفاده گسترده از نظام مالی بین المللی و سیطره دلار در این سیستم با حربه تهدید، بسیاری از نهادهای مالی و پولی را نسبت به همکاری قانونی با ایران هراسانده و بانک های عمده اروپایی خود را در مقابل این تهدیدات بی دفاع یافته اند. بانک های ایتالیایی نیز از این قاعده دور نیستند. این اقدام آمریکا نمود بارز تروریسم اقتصادی و استثمار فعالان اقتصادی سایر کشورها برای پیشبرد برنامه‌های تحریم بر علیه سایر ملل می‌باشد. بر همین اساس اتکا به نظام بانکی موجود در شرایط فعلی برای پیشبرد تجارت میان دو کشور پاسخگوی نیازهایمان نخواهد بود. یکی از این مکانیسم های مالی استفاده از تهاتر میان دو کشور می‌باشد. تلاشهای گسترده ای از سوی ما برای اجرایی شدن این سیستم بکارگرفته شده است. با هماهنگی صورت گرفته جلسات متعددی در ایران و ایتالیا برای این منظور برگزار شده است. هم اکنون نیز ارتباطات و مکاتباتی بین فعالان اقتصادی علاقه مند در جریان می‌باشد و طرفین در حال تبادل اطلاعات برای انجام امکان سنجی‌های لازمه جهت اجرایی کردن این مکانیسم هستند.

بر این باور هستیم که ابتکار عمل اصلی برای پیشبرد این امر در دست تجار و اتاق های بازرگانی مشترک می‌باشد. سفارت نیز از این ایده و راهکار حمایت کرده و خواهد کرد. اما دو مشکل اساسی در راه تحقق کامل این امر وجود دارد. یکی ضعف صادارت ایران به ایتالیا و ظرفیت لازم برای تولید منابع مالی جدید در این کشور و دیگری هماهنگی‌های داخلی در ایران برای تمرکز بر ایجاد این مکانیسم می‌باشد. برای رشد ظرفیت تهاتر و بهره برداری بهینه از این امکان انتظار داریم تجار و صادرکنندگان ایران به ایتالیا به این ابتکار پیوسته و ساختار قابل اتکایی ایجاد گردد. اتاق مشترک بازرگانی ایران و ایتالیا تلاش های مستمری در این خصوص دارد. روش های دیگری نیز در دست مطالعه و نهایی سازی می‌باشد که از طریق نهادهای مرتبط و اتاق های بازرگانی به اطلاع تجار خواهد رسید.

در بحث تحریم ها ، اتحادیه اروپا بارها اعلام کرده بود که قصد کمک به ایران را دارد اما شاهد تغییراتی در این زمینه نبودیم. در این راستا روابط ایران با اتحادیه اروپا را در آینده چگونه پیش بینی می‌کنید؟

تحریم های یکجانبه آمریکا بر علیه کشورمان یک واقعیت راهبردی را به خوبی برای کشورهای اروپایی و بویژه اتحادیه اروپایی مشخص نمود که علی رغم تلاش های دو دهه گذشته این اتحادیه، همچنان نظام مالی دلار بر سیستم یورو سیطره دارد.  شاهد آن بوده ایم که تلاشهایی برای حرکت به سوی خروج از این سیطره وجود داشته، اما تاکنون زیرساختهای لازم برای این امر به هیچ وجه در داخل اروپا شکل نگرفته است. تلاش طولانی مدت اروپا برای ایجاد و راه اندازی ساختار جدیدی با عنوان اینستکس، نمود عینی این خواست اروپا می‌باشد. تحولات جاری در خصوص کرونا نیز نشان داد که اتحادیه اروپایی نیازمند تحول بزرگتری در داخل خود بوده و به نظر می رسد تلاش های این اتحادیه برای ارتقای انسجام داخلی متمرکز شده است. ضعف های ساختاری اتحادیه اروپا در پیشبرد برجام درس های بسیاری برای تبیین راهبردهای آتی در بر داشته است. اتحادیه اروپا در این برهه، بیش از پیش پاشنه‌های آشیل خود در قالب نقش آفرینی به عنوان یک بلوک قدرت را شناخته است. هرگونه تلاش برای ارتقای این بلوک قدرت، مستلزم اتخاذ راهبردهای مستقل تر و اروپا محورتر می‌باشد. لذا به نظر می رسد در صورت خروج موفق اروپا از شرایط فعلی و ایجاد ساختارهای مستقل تر از آمریکا، روابط اتحادیه اروپایی با ایران در آینده روند بهتری یافته و نقش این اتحادیه در معادلات بین المللی افزایش یابد.

در سالهای گذشته بحث ورود شرکت خودروسازی فیات به ایران مطرح بود اما این امر اجرایی نشد و در عوض شاهد روند صعودی واردات خودروهای فرانسوی به ایران بودیم. به نظر شما در بحث صنعت خودروسازی روابط ایران و ایتالیا چگونه است و آیا برنامه ای برای همکاری‌هایی در این صنعت در آینده وجود دارد؟

ایتالیا به عنوان یکی از مهمترین کشورهای صنعتی و دومین قدرت تولید صنعتی در اروپا همواره مورد توجه صنعتگران ایرانی بوده و در برهه‌های مختلف از ظرفیت های فنی  این کشور در ارتقای صنعت ایران استفاده شده است. هم اکنون نیز بخش قابل توجهی از زیرساختهای صنعتی در ایران از فن آوری‌ها و دانش فنی ایتالیا بهره می‌برند. در طرف مقابل نیز بازار بزرگ ایران و تجربیات موفقشان در همکاری اقتصادی با طرف های ایرانی در توجه ایتالیایی‌ها به بخش های مختلف صنعتی و تجاری کشورمان موثر بوده است. البته بازار بزرگ و جمعیت جوان کشورمان مورد توجه همه خودروسازان بوده است. هم اکنون با توجه به شرایط تحریمی موضوع همکاری‌های بخش خودرو سازی در دستور کار دو کشور قرار ندارد و در صورت رفع موانع موجود، ایران می‌تواند یکی از بازارهای تعیین کننده برای تولیدات صنعت خودروسازی ایتالیا باشد. ایران از بازار بزرگ و توان بالای قطعه سازی برخوردار است و ایتالیا نیز یکی از کشورهای پیشرو در تمام چرخه تولید خودرو می‌باشد. روند تاریخی نیز حاکی از حضور موفق شرکت های ایتالیایی در بازار ایران بوده و بخش خودرو نیز می‌تواند یکی از  بخش های موفق آتی باشد. لذا با فراهم آمدن شرایط، موضوع همکاری‌ها در انتقال دانش فنی و فن آوری‌های متنوع صنعت خودرو در دستور کار قرار خواهد گرفت.  

لینک های خبری:

http://emonline.ir/?p=17928

https://www.shahrekhabar.com/economic/159142506049032

https://www.mardomsalari.ir/news/130635/

http://www.khodronegaran.ir/detail/News/470446/2

https://www.bultannews.com/fa/news/669597/

http://asrefolad.ir/fa/news/9709/

http://pedalnews.ir/fa/news/125451/

https://www.balatarin.com/permlink/2020/6/6/5332111

http://kargarnews.ir/fa/pages/?cid=51606

http://rahemrooz.ir/fa/news/53010/

https://www.rokna.net/fa/tiny/news-574091

http://www.donyayekhodro.com/news/229124/