معرفی کشور عمان
سلطنت عمان کشوری است در شبه‌جزیره عربستان که در جنوب‌شرق قاره آسیا و در حاشیه دریای عمان و اقیانوس هند قرار دارد. این کشور از شمال با امارات متحده عربی، از غرب با عربستان سعودی، و از جنوب‌غرب با یمن هم‌مرز است و در شرق آن آب‌های آزاد گسترده‌ای وجود دارد که دسترسی عمان را به مسیرهای مهم تجارت بین‌المللی فراهم می‌کند. موقعیت راهبردی عمان در دهانه تنگه هرمز، به آن جایگاهی ژئوپلیتیکی و اقتصادی ویژه بخشیده است.
پایتخت این کشور مسقط است؛ شهری ساحلی و کوه‌پایه‌ای که مرکز سیاسی، اقتصادی و فرهنگی عمان محسوب می‌شود. نظام سیاسی عمان، سلطنتی موروثی است و از سال ۱۹۷۰ تا ۲۰۲۰، سلطان قابوس بن سعید چهره محوری توسعه مدرن عمان بود. پس از درگذشت او، پسرعمویش هیثم بن طارق آل سعید به سلطنت رسید و مسیر اصلاحات اقتصادی و اداری را ادامه داد.
جغرافیا و اقلیم
عمان کشوری است با مساحت حدود ۳۰۹ هزار کیلومتر مربع که از سه بخش اصلی تشکیل شده است:
- ناحیه ساحلی در شرق و شمال‌شرق که بیشتر جمعیت کشور در آن متمرکز است،
- نواحی کوهستانی به‌ویژه رشته‌کوه حجر در شمال،
- مناطق بیابانی و نیمه‌بیابانی در مرکز و جنوب کشور.
آب‌وهوای عمان به طور کلی گرم و خشک است، ولی در برخی مناطق مانند استان ظفار در جنوب به مرکزیت صلاله در فصل موسمی تابستان، بارش‌های موسمی باعث سرسبزی و هوای خنک می‌شود. همین ویژگی اقلیمی موجب شده صلاله به یکی از مقاصد محبوب گردشگری در فصل تابستان تبدیل شود.
جمعیت و ساختار اجتماعی
جمعیت عمان بر اساس برآوردهای سال ۲۰۲۵ حدود ۴.۷ میلیون نفر است که نزدیک به ۶۰ درصد آن را شهروندان عمانی و ۴۰ درصد را کارگران و مهاجران خارجی تشکیل می‌دهند. بخش قابل توجهی از جمعیت غیرعمانی از کشورهای هند، پاکستان، بنگلادش و فیلیپین هستند که عمدتاً در بخش‌های خدمات، ساخت‌وساز و صنعت مشغول‌اند.
زبان رسمی کشور عربی است و دین رسمی اسلام می‌باشد. بیشتر مردم پیرو مذهب اباضی هستند که یکی از شاخه‌های کهن اسلام محسوب می‌شود و عمان تنها کشور جهان است که این مذهب در آن اکثریت دارد. با این حال، دولت عمان به رواداری مذهبی و همزیستی مسالمت‌آمیز شناخته می‌شود و پیروان ادیان و مذاهب دیگر نیز آزادانه فعالیت می‌کنند.
نظام حکومتی و سیاست
عمان یک سلطنت مشروطه است که در آن سلطان در رأس حکومت قرار دارد و نخست‌وزیر، وزرا و مجلس عمان (شامل شورای دولت و شورای مشورتی) زیر نظر او فعالیت می‌کنند. سلطان هیثم بن طارق از زمان آغاز حکومت خود در سال ۲۰۲۰ اصلاحات متعددی را در نظام اداری، اقتصادی و سیاسی کشور آغاز کرده است؛ از جمله تفکیک اختیارات قوه مجریه، توسعه دیجیتال دولت، تقویت نقش بخش خصوصی و بازنگری در قوانین کار و سرمایه‌گذاری.
در سیاست خارجی، عمان به میانه‌روی و بی‌طرفی سازنده شهرت دارد. این کشور معمولاً نقش میانجی میان کشورهای مختلف منطقه ایفا می‌کند و روابط متوازنی با همه همسایگان خود، از جمله ایران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی دارد. همچنین عمان یکی از اعضای فعال شورای همکاری است.
اقتصاد عمان
اقتصاد عمان در دهه‌های اخیر از اتکای صرف به نفت فاصله گرفته و به سمت تنوع‌بخشی اقتصادی حرکت کرده است. با وجود آنکه نفت و گاز هنوز حدود ۶۰ درصد از درآمد دولت را تشکیل می‌دهند، برنامه‌های توسعه‌ای موسوم به چشم‌انداز عمان ۲۰۴۰ بر رشد بخش‌های غیرنفتی متمرکز است. از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی عمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
انرژی و منابع طبیعی: عمان دارای ذخایر قابل‌توجه نفت و گاز است. تولید نفت خام در سال‌های اخیر حدود یک میلیون بشکه در روز بوده و پروژه‌های جدیدی برای توسعه میادین گازی (مانند میدان خزان و غزیر) اجرا شده‌اند. دولت عمان همچنین سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه انرژی خورشیدی و هیدروژنی، آغاز کرده است.
صنعت و تولید: مناطق آزاد و صنعتی نظیر منطقه آزاد دقم، صحار و صلاله به قطب‌های مهم تولید و صادرات تبدیل شده‌اند. صنایع پتروشیمی، فلزات، مواد شیمیایی و فرآوری مواد معدنی از بخش‌های رو‌به‌رشد هستند.
گردشگری: عمان با سواحل بکر، کوهستان‌های مرتفع، قلعه‌های تاریخی و فرهنگ اصیل عربی، مقصدی رو‌به‌رشد در گردشگری خلیج فارس است. توسعه زیرساخت‌های گردشگری، هتل‌های بین‌المللی و مسیرهای پروازی جدید از اولویت‌های دولت به‌شمار می‌رود.
ماهیگیری و کشاورزی: با داشتن یکی از طولانی‌ترین خطوط ساحلی در شبه‌جزیره عربستان، عمان در صید و صادرات ماهی و محصولات دریایی جایگاه قابل‌توجهی دارد. کشاورزی نیز با وجود کمبود منابع آبی، در مناطق داخلی و جنوبی (مانند ظفار و الباطنه) توسعه یافته و تولید خرما، مرکبات و سبزیجات سهمی از بازار داخلی دارد.
شهرهای مهم عمان
- مسقط: پایتخت و بزرگ‌ترین شهر کشور، مرکز سیاسی، اقتصادی و فرهنگی. جاذبه‌هایی چون مسجد جامع سلطان قابوس، بازار مطرح، و بندر مطهره دارد.
- صحار: در شمال کشور، شهری صنعتی و بندری که به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین مراکز بازرگانی عمان شناخته می‌شود.
- صلاله: مرکز استان ظفار در جنوب، مشهور به آب‌وهوای بارانی و طبیعت سرسبز در فصل خریف (تابستان).
- نزوی: شهر تاریخی و مذهبی در قلب کشور، که زمانی پایتخت عمان بوده و دارای قلعه‌ها و بازارهای سنتی است.
- دقم: شهری در حال توسعه در سواحل شرقی، با منطقه اقتصادی ویژه و بندر عمیق آب که نقش مهمی در آینده صنعتی و ترانزیتی عمان ایفا می‌کند.
فرهنگ و جامعه
فرهنگ عمان ترکیبی از میراث عربی، آفریقایی و دریایی است. مردم عمان به میهمان‌نوازی، ادب و حفظ سنت‌های بومی شهرت دارند. موسیقی سنتی عمانی، لباس‌های محلی (دشداشه برای مردان و عبایه برای زنان)، و صنایع دستی همچون نقره‌کاری، سفالگری و بافندگی بخشی از هویت فرهنگی این کشور است.
همچنین عمان تلاش زیادی برای حفظ میراث تاریخی خود انجام داده و بسیاری از قلعه‌ها، قصرها و بناهای قدیمی آن در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند، مانند قلعه‌های بهلاء و نخل.
آموزش، بهداشت و فناوری
در دهه‌های اخیر، عمان سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در آموزش و بهداشت انجام داده است. نرخ سوادآموزی در این کشور اکنون بیش از ۹۵ درصد است و دانشگاه سلطان قابوس در مسقط از معتبرترین مراکز علمی منطقه به شمار می‌آید.
در زمینه بهداشت نیز، عمان دارای شبکه‌ای گسترده از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی است که خدمات باکیفیتی به شهروندان ارائه می‌دهند. در سال‌های اخیر، دولت عمان بر تحول دیجیتال و توسعه دولت الکترونیک تأکید داشته و در حال حرکت به سمت اقتصاد دانایی‌محور است.
زیرساخت و حمل‌ونقل
عمان دارای شبکه‌ای مدرن از جاده‌ها و بنادر است. فرودگاه بین‌المللی مسقط و بندر صلاله از مهم‌ترین مراکز ترانزیت هوایی و دریایی در منطقه محسوب می‌شوند. پروژه‌های راه‌آهن ملی و اتصال به خطوط ریلی شورای همکاری خلیج فارس نیز در دست برنامه‌ریزی است.