دامپروری و صنعت لبنیات در موریتانی

اگر چه موریتانی حدود سی میلیون راس دام دارد، با این حال به دلیل بهره‌وری پایینِ صنعت لبنیات و تقاضای داخلی بالا، موریتانی به وارد کننده محصولات لبنی تبدیل شده است.

دامداری یکی از دارایی‌های اصلی موریتانی است که حدود ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را  تشکیل می‌دهد. این بخش، دومین تأمین‌کننده شغل (با تامین ۱۱ درصد از شغل جمعیت فعال) در این کشور می‌باشد. اگر چه موریتانی حدود سی میلیون راس دام دارد، با این حال به دلیل بهره‌وری پایینِ صنعت لبنیات و تقاضای داخلی بالا، موریتانی به وارد کننده محصولات لبنی تبدیل شده است. به طوری که تنها ۲۰ تا ۳۰ درصد از تقاضای لبنیات خود را در داخل تامین می‌کند. برآورد می‌شود مصرف لبنیات در کشور حدود ۷۶۰ هزار تن در سال باشد، در حالی که تولید داخلی از دام‌ها حدود ۲۱۳ هزار تن است.

موریتانی با مصرف ۱۲۲ لیتر شیر در سال به ازای هر نفر (۶ برابر کشورهای جنوب صحرا)، ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیون دلار واردات لبنیات دارد. در حال حاضر ۲.۵ میلیون گاو، نزدیک به ۲ میلیون شتر و ۲۵ میلیون رأس بز در این کشور وجود دارد که پتانسیل تولید حدود ۹۰۰ میلیون لیتر شیر را دارند. 

بیشتر مناطق موریتانی بارندگی بسیار کم دارند در چنین شرایطی چراگاه‌ها ضعیف است و دام ها شیر کافی نمی‌دهند. بیشتر دام این کشور بز و شتر است که ارزش کمتری در صنعت لبنیات دارند. اکثریت گاوها در موریتانی بومی و مقاوم به خشکی هستند؛ نژاد گاوهای این کشور مانند نگو، تا ۳ لیتر شیر بیشتر تولید نمی‌کند که در مقایسه با گاوهای پرشیر در سطح جهان که ۲۰ تا ۳۰ لیتر شیر تولید می‌کنند، قابل قبول نیست. بزهای محلی در موریتانی که جمعیت اصلی دام این کشور را تشکیل می‌دهند (۲۵ میلیون) به صورت میانگین ۱ لیتر شیر تولید می‌کنند که با توجه به پراکندگی جمعیت، تراکم پایین جمعیت و چراگاه‌ها و وسعت موریتانی قابلیت صنعتی شدن کمتری دارند. شترها در موریتانی نیز در بهترین شرایط ۴ تا ۵ لیتر شیر در روز تولید می‌کنند که با توجه به ماهیت زیست بیابانی و فاصله از مراکز جمعیتی انتقال این شیر ها با مشکل روبه رو است.

بیشتر دامداری‌ها موریتانی سنتی و کوچ نشین هستند با توجه به اینکه شیر به سرعت فاسد می‌شود و شبکه سردخانه و جمع‌آوری ضعیف است، بیشتر شیر به مصرف محلی می‌رسد و ضایعات شیر نیز بالا است؛ به نحوی که ۹۰ درصد دامداران کوچ نشین هستند و تنها ۱۰ درصد صنعتی هستند. در مقایسه با کشورهای اروپایی و کشورهایی که از علوفه و غلات استفاده می‌کنند. فصلی بودن تولید شیر در موریتانی یکی از موانع صنعتی شدن لبنیات در این کشور است.

حمل و نقل ضعیف نیز یکی از عوامل اصلی است که شیر نمی‌تواند به سرعت به کارخانه لبنیات برسد، لذا بر خلاف کشورهای پیشرفته‌تر، دسترسی دامداران سنتی به کارخانه‌های فرآوری لبنیات به دلیل هزینه حمل و نقل بالا و فصلی بودن دام‌ها، ضعیف است.

علیرغم چراگاه‌های بسیار زیاد به دلیل فصلی بودن و تامین غذا برای دامداری‌های صنعتی، موریتانی ذرت، کنجاله سویا و جو را به عنوان غلات اصلی دام به صورت دلاری از خارج وارد می‌کند که در هزینه تمام شده شیر تاثیر می‌گذارد. با توجه به هزینه بالای تولید شیر و واردات علوفه در بسیاری از موارد واردات شیر و لبنیات از کشورهای که مزیت اقتصادی در تولید آن دارند (مانند کشورهای اروپایی فرانسه، هلند، لهستان، اسپانیا و.. نیوزلند که تامین کنندگان اصلی لبنیات این کشور هستند) به‌صرفه‌تر است. هزینه یک لیتر شیر محلی در موریتانی ۰.۸ تا ۱ دلار است، بنابراین منطقی است موریتانی شیر را وارد کند. صنعت فرآوری شیر در موریتانی نیز چندان رشد نکرده و بیشتر کارخانه‌ها در موریتانی ظرفیت کمتر از ۵۰ هزار لیتر در روز را دارند.