شلینیگ تانزانیا؛ با ثبات‌ترین ارز شرق آفریقا

در حال حاضر شلینیگ تانزانیا در میان ارزهای کشورهای شرق آفریقا از بهترین وضعیت برخوردار است و جزء با ثبات‌ترین و مقاوم‌ترین ارز این منطقه است. از دیدگاه کارشناسان اقتصادی و همچنین بانک مرکزی تانزانیا ثبات این ارز در دوران اخیر مرهون افزایش قیمت طلا و بهبود عملکرد صادراتی این کشور است.

بر اساس آخرین داده‌های بانک مرکزی تانزانیا، درآمدهای ناشی از صادرات طلای این کشور برای اولین بار در تاریخ در ۱۲ ماه منتهی به اوت ۲۰۲۵ از مرز ۴ میلیارد دلار فراتر رفته است. تانزانیا در این دوره ۴.۳ میلیارد دلار از صادرات طلا درآمد داشته است که نسبت به سال قبل که ۳.۲ میلیارد دلار بوده، ۳۷.۵ درصد افزایش داشته است. در نتیجۀ این تحولات، شیلینگ تانزانیا در سال منتهی به ۱۳ اکتبر ۲۰۲۵ تنها حدود شش درصد در برابر دلار آمریکا تضعیف شد. این در حالی است که شیلینگ کنیا در همین دوره ۱۰ درصد و شیلینگ اوگاندا حدود چهار درصد کاهش داشته که عمدتاً به دلیل ورود سرمایه‌گذاری خارجی مرتبط با صنعت نفت این کشور بود.

در این راستا امانوئل توتبا، رئیس بانک مرکزی تانزانیا، اظهار داشت که هم قیمت و هم حجم صادرات طلا به طور قابل‌توجهی افزایش یافته است. برای اولین بار، قیمت طلا به ۴۰۶۳ دلار در هر اونس رسید که ناشی از تقاضای سرمایه‌گذاران در دوران عدم قطعیت جهانی است. وی افزود: این افزایش صادرات طلا، دسترسی به دلار در تانزانیا را افزایش داده است. بانک مرکزی مستقیماً از معدنچیان طلا می‌خرد که یا به بانک مرکزی می‌فروشند یا آن را صادر می‌کنند و به تزریق ارز بیشتر به اقتصاد کمک می‌کنند.

توتبا گفت: تقاضا برای واردات کاهش یافته است چراکه صنایع محلی اکنون کالاهایی مانند کاشی، شیشه و مبلمان تولید می‌کنند و وابستگی به محصولات خارجی را کاهش داده‌اند. توتبا همچنین بر تأثیر قانون جدیدی که انجام تمام معاملات داخلی را به شیلینگ تانزانیا الزامی می‌کند، تأکید کرد. وی اظهار داشت: این سیاست موجب تقویت شیلینگ گردیده زیرا کالاها و خدمات محلی اکنون با پول ملی مورد معامله قرار می‌گیرند و دلار تنها برای تجارت خارجی استفاده می‌شود. به غیر از طلا، صادرات سایر اقلام نیز به تقویت شلینیگ کمک نمودند. بخش گردشگری، به ویژه در زنگبار و آروشا، به شدت بهبود یافته و صادرات محصولات کشاورزی، از جمله ذرت، لوبیا، برنج و بادام هندی نیز تقویت گردیده است. به طور کلی از دیدگاه بانک مرکزی تانزانیا، عواملی همچون افزایش صادرات طلا، کاهش واردات، مدیریت محتاطانه ارز، قوانین حمایتی و افزایش صادرات غیرسنتی، همگی در بهبود ارزش شیلینگ تانزانیا نقش داشته‌اند.

کریستوفر ماکومبه اقتصاددان مستقل، ضمن تایید دیدگاه بانک مرکزی، اظهار داشت که قدرت شیلینگ ناشی از افزایش ورود ارز، مقررات صحیح دولتی و بهبود پایه‌های اقتصاد کلان است. از نظر وی افزایش درآمد ناشی از طلا، کشاورزی و گردشگری، عرضه دلار را افزایش داده است. در عین حال، مقرراتی که استفاده از دلار در معاملات محلی را منع می‌کند، مردم و مشاغل را تشویق کرده است که دارایی‌های خود را به شیلینگ تبدیل کنند و فشار بر نرخ ارز را کاهش دهند. وی افزود که دستورالعمل دولت مبنی بر الزام فروشندگان طلا به فروش بخشی از ذخایر خود به بانک مرکزی، ذخایر ارزی را افزایش داده و اعتماد سرمایه‌گذاران را تقویت کرده است.

در همین راستا ماکومبه از دیگر کارشناسان اقتصادی با نگاهی جامع‌تر معتقد است که ثبات اقتصادی تانزانیا که با تورم پایین، رشد پایدار تولید ناخالص داخلی و کاهش کسری بودجه مشخص می‌شود، ارزش شیلینگ را تقویت کرده است. تقاضا برای دلار پس از تکمیل پروژه‌های بزرگ وارداتی و کاهش قیمت جهانی نفت کاهش یافته است که باعث کاهش هزینه واردات و کاهش خروج ارز شده است.

اسکار مکوده، از دیگر تحلیلگران مستقل نیز معتقد است در حالی که شیلینگ در اواخر سال گذشته در برابر دلار آمریکا نوساناتی را تجربه کرد، مداخلات بانک مرکزی به بازگرداندن ثبات کمک کرد. ازنظر وی پیش از این، دسترسی به دلار از طریق بانک‌ها به دلیل فعالیت بازار موازی دشوار بود؛ اما با افزایش درآمد گردشگری و طلا در اواسط سال، عرضه ارز به طور قابل توجهی بهبود یافت.

از دیدگاه مکوده، عوامل فصلی نیز از بازگشت ارزش شیلینگ حمایت کردند. پس از فصل برداشت، افزایش عرضه مواد غذایی، تقاضا برای واردات را کاهش داد. در عین حال سیاست انقباضی پولی بانک مرکزی در اوایل سال ۲۰۲۴، با افزایش نرخ بهره به شش درصد، به مهار تورم و تثبیت نرخ ارز کمک کرد. وی معتقد است که سیاست ذخیره طلای بانک مرکزی، که صادرکنندگان را ملزم به پرداخت ۲۰ درصد از عایدات خود به بانک مرکزی می‌کند، با هدف ایجاد ذخایر استراتژیک است. با گذشت زمان، بانک مرکزی قصد دارد میزان کافی از طلا را برای استفاده به عنوان یک دارایی پولی جمع‌آوری کند. این امر توانایی آن را برای مداخله مؤثر در بازار ارز در صورت تضعیف شیلینگ افزایش می‌دهد.