راهبرد عربستان سعودی در بخش انرژی
بلومبرگ نوشت که تعداد دکل‌های نفتی در عربستان سعودی در ژوئیه ۲۰۲۵ به تنها ۲۰ دکل کاهش یافته است که ششمین کاهش ماهانه متوالی را شان می‌دهد و پایین‌ترین سطح از فوریه ۲۰۰۵ را رقم زده است. به گزارش بلومبرگ، این کاهش پس از تصمیم عربستان برای لغو طرح‌های افزایش ظرفیت تولید آرامکو به ۱۳ میلیون بشکه در روز و حفظ آن در سطح فعلی ۱۲ میلیون بشکه رخ می‌دهد که منجر به کاهش سرعت پروژه‌های حفاری و نگهداری می‌شود. در همین حال، عربستان سعودی شاهد شتاب فزاینده‌ای در پروژه‌های گازی است که در راستای گذار به سوخت‌های پاک‌تر در داخل کشور و صرفه‌جویی یک میلیون بشکه نفت در روز تا سال ۲۰۳۰ صورت می‌گیرد.
امین ناصر، مدیرعامل آرامکو، سال 2024 میلادی تأیید کرد که این شرکت بیش از نیمی از هزینه‌های بالادستی خود را به گاز اختصاص داده است.
پروژه گاز نامتعارف جفوره سنگ بنای این روند است که انتظار می‌رود فاز اول آن تا پایان امسال با ظرفیت ۶۵۰ میلیون فوت مکعب در روز آغاز به کار کند و توسعه آن همچنان ادامه دارد.
آرامکو پیش از این در ژوئن 2025 از امضای ۲۳ قرارداد دکل گازی به ارزش ۲.۴ میلیارد دلار خبر داده بود، در حالی که طبق پیش‌بینی‌های شرکت نروژی ریستاد انرژی، اعطای گروه دیگری از قراردادها تا سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۵ به تعویق افتاده است.
تغییر راهبرد عربستان سعودی در بخش انرژی
دلیل کاهش تعداد دکل‌های نفتی در عربستان سعودی؟
لغو طرح‌های توسعه و حفظ ظرفیت تولید در سطح ۱۲ میلیون بشکه در روز
تعداد دکل حفاری باقیمانده در عربستان سعودی؟
۲۰ دکل حفاری در پایین‌ترین سطح از سال ۲۰۰۵.
عربستان سعودی شاهد تغییر قابل توجهی در سیاست انرژی خود است و تعداد دکل‌های نفتی همچنان در حال کاهش است و به سطحی رسیده است که در بیش از دو دهه گذشته دیده نشده است.
این کاهش نه تنها منعکس کننده تغییرات در بازار نفت است، بلکه تغییر جهت راهبردی به سمت منابع جایگزین، به ویژه گاز طبیعی را نیز آشکار می‌کند.
در حالی که پروژه‌های توسعه تولید نفت کاهش یافته، سرمایه‌گذاری‌های عربستان در پروژه‌های گازی سرعت گرفته و سوالاتی را در مورد مسیر انرژی آینده عربستان سعودی مطرح کرده است.
کاهش تعداد دکل‌های حفاری
در این زمینه، طبق داده‌های بیکر هیوز، تعداد دکل‌های نفتی در عربستان سعودی در ماه ژوئیه به تنها ۲۰ دکل کاهش یافت، در حالی که در اوایل سال ۲۰۲۴، ۴۶ دکل بود. این پایین‌ترین سطح از فوریه ۲۰۰۵ است.
بلومبرگ در گزارشی که در اول آگوست ۲۰۲۵ منتشر شد، اظهار داشت که این کاهش ۱۸ ماهه پس از تصمیم عربستان در ژانویه برای لغو طرح افزایش ظرفیت تولید آرامکو به ۱۳ میلیون بشکه در روز و محدود کردن آن به سقف ۱۲ میلیون بشکه رخ داده است.
کارشناسان همچنین معتقدند که بسیاری از پروژه‌های توسعه در میادین قدیمی‌تر تکمیل شده یا در شرف تکمیل هستند و این امر امکان کاهش کارهای تعمیر و نگهداری، به ویژه در میادین بزرگی مانند غوار را فراهم می‌کند. این تغییر، شاخص مهمی از نیت عربستان سعودی برای تنظیم مجدد عرضه خود در چارچوب استراتژی‌های همسو با پویایی بازار جهانی است.
طبق داده‌های پلتفرم جامع اقتصاد کلان عربستان سعودی، آرگام ماکرو، این کشور قصد دارد تولید گاز خود را تا سال ۲۰۳۰ از ۱۳.۵ به ۲۱.۳ میلیارد فوت مکعب در روز افزایش دهد، که نرخ رشدی بیش از ۵۰ درصد است.
همچنین انتظار می‌رود تولید در سال ۲۰۲۵، با راه‌اندازی پروژه‌های حیاتی، به ویژه فاز اول میدان جفوره و پروژه تناجیب، ۴ درصد رشد کند. این توسعه‌ها در راستای اهداف چشم‌انداز ۲۰۳۰ برای کاهش وابستگی به نفت و تنوع‌بخشی به منابع انرژی هستند.
میدان جفوره ستون اساسی این رویکرد است، زیرا حاوی ذخایر اثبات‌شده‌ای به میزان ۲۲۹ تریلیون فوت مکعب است که ۱۵ تریلیون آن در اوایل سال ۲۰۲۴ اعلام شد.
این پروژه همچنین تقریباً ۴۲۰ میلیون فوت مکعب استاندارد در روز اتان و ۶۳۰ هزار بشکه مایعات و میعانات گاز طبیعی تولید می‌کند که ارزش افزوده‌ای را برای صنعت پتروشیمی فراهم می‌کند.
این گاز همچنین به عنوان ماده اولیه برای تولید آمونیاک و هیدروژن آبی، به عنوان بخشی از حرکت به سمت فناوری‌های کم کربن، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
افزایش گاز
طبق اعلام آرامکو، این شرکت قصد دارد فروش گاز را تا سال ۲۰۳۰، ۶۰ درصد افزایش داده و به دو میلیارد فوت مکعب در روز برساند و قصد دارد میلیاردها دلار برای افزایش ظرفیت تولید خود سرمایه‌گذاری کند و عربستان سعودی را در مسیر تبدیل شدن به سومین تولیدکننده بزرگ گاز شیل در جهان قرار دهد.
امروزه، گاز عامل اصلی تولید برق در عربستان سعودی است و در سال ۲۰۲۳، ۵۸ درصد از ترکیب انرژی این کشور را تشکیل می‌دهد، در حالی که این رقم برای نفت ۴۱ درصد است. طبق پیش‌بینی‌های آرامکو، انتظار می‌رود تقاضای داخلی برای گاز تا سال ۲۰۳۰ سالانه ۳.۷ درصد رشد کند که ناشی از توسعه صنعتی و تولید برق خواهد بود.
این رونق همچنین در زمان حساسی در سطح جهانی رخ می‌دهد، زیرا واردکنندگان - به ویژه در اروپا - پس از پیامدهای جنگ در اوکراین، به دنبال قطع وابستگی به گاز روسیه هستند. در اینجا، عربستان سعودی به عنوان یک بازیگر بالقوه در بازار جهانی گاز ظهور می‌کند و نقش خود را به عنوان منبع ثبات در بازار انرژی و یک رقیب استراتژیک در بازارهای برق تقویت می‌کند.
عربستان قصد دارد با جایگزینی گاز برای تولید برق تا سال ۲۰۳۰، روزانه یک میلیون بشکه نفت صرفه‌جویی کند. امین ناصر، مدیرعامل آرامکو، پیش از این به بلومبرگ گفته بود که بیش از نیمی از هزینه‌های بالادستی این شرکت در حال حاضر به پروژه‌های گازی اختصاص داده شده است.
پروژه جفوره نیز سنگ بنای این چشم‌انداز است که انتظار می‌رود فاز اول آن با ظرفیت ۶۵۰ میلیون فوت مکعب در روز تا پایان سال ۲۰۲۵ عملیاتی شود و پس از آن فاز دوم ظرف دو سال به بهره‌برداری برسد.
حمزه الجواهری، کارشناس نفت، می‌گوید عربستان سعودی به تدریج در حال تبدیل شدن به یک تولیدکننده بزرگ نفت و گاز است. او معتقد است که این تغییر به سمت گاز همان چیزی است که باعث شده این کشور برنامه‌های استراتژیک خود را تغییر دهد و به الخلیج آنلاین می‌افزاید:
- عربستان سعودی همچنان بزرگترین تولیدکننده نفت باقی خواهد ماند، زیرا در حال حاضر مازاد تولید دارد.
- ظرفیت تولید بالای آن به آن اجازه داده است تا علاوه بر نفت، قابلیت‌های خود را در تولید گاز نیز توسعه دهد و امکان اصلاح برنامه‌های آینده با توجه به متغیرهای جدید وجود دارد.
- تولید نفت در کنار گاز، عربستان سعودی را به تولیدکننده‌ای بی‌چون و چرا و بلامنازع در هر دو زمینه تبدیل می‌کند و جایگاه آن را در بازار جهانی انرژی تقویت می‌کند.
بازتاب‌های انرژی
ریاض با وجود بررسی برنامه‌های صادرات آمونیاک آبی خود، به دنبال گسترش افق صادرات گاز خود است. آرامکو اخیراً ۲۳ قرارداد به ارزش ۲.۴ میلیارد دلار برای دکل‌های حفاری گاز امضا کرده است، در حالی که نشانه‌هایی مبنی بر اعطای قراردادهای بیشتر در اواخر امسال وجود دارد.
علیرغم فشارهایی که بخش حفاری با آن مواجه است، عربستان سعودی همچنان به دنبال ابزارهای کارآمدتری برای مدیریت میادین بالغ است و حفاری سنتی را با مداخلات کم‌هزینه‌تر جایگزین می‌کند.
دکتر عبدالسمیع بهبهانی، کارشناس نفت، می‌گوید بازار خدمات حفاری عربستان سعودی شاهد کاهش قابل توجهی در تعداد دکل‌های حفاری فعال بوده است، که دلیل اصلی آن کاهش فعالیت حمل و نقل دکل و افزایش زمان از کارافتادگی یک واحد فراساحلی است. او به الخلیج آنلاین اضافه کرد:
- این کاهش به وضوح در عملکرد بزرگترین شرکت‌های حفاری عربستان منعکس شد و منجر به کاهش نرخ بهره‌برداری و افت درآمدها گردید.
- با توجه به حجم عظیم تولید و ظرفیت مازاد قابل توجه عربستان سعودی، تعداد سکوها شاخص مستقیمی‌برای آغاز تغییر در استراتژی انرژی این کشور نیست.
- طرحی برای هدایت سرمایه‌گذاری‌های حفاری به سمت توسعه میدان‌های رو به زوال که نیازی به دکل‌های حفاری سنتی ندارند، وجود دارد.
- عربستان به شدت در تلاش است تا تولید گاز طبیعی را افزایش دهد و هدف آن افزایش ظرفیت تولید، حمایت از پروژه‌های کاهش کربن و تولید آمونیاک آبی است.
- تعهدات جهانی در قبال تغییرات اقلیمی ممکن است عربستان را وادار کند تا بخش انرژی خود را مطابق با استراتژی خود برای گذار تدریجی به یک ترکیب انرژی پایدارتر، مجدداً اولویت‌بندی کند.
تحلیل گزارش کاهش قابل توجه تعداد دکل‌های نفتی و شتاب پروژه‌های گازی در عربستان
مقدمه
عربستان سعودی، بزرگترین صادرکننده نفت جهان، در سال‌های اخیر وارد مرحله‌ای تازه از تحولات انرژی شده است. کاهش بی‌سابقه تعداد دکل‌های نفتی فعال از سال ۲۰۰۵ تاکنون، همزمان با افزایش سرعت سرمایه‌گذاری‌ها در پروژه‌های گازی، نشانه‌ای روشن از تغییر استراتژی انرژی این کشور است. این تغییرات نه تنها بازتاب شرایط بازار جهانی نفت است، بلکه همسویی با اهداف چشم‌انداز ۲۰۳۰ و گذار به سمت انرژی‌های پاک‌تر را نیز منعکس می‌کند.
۱. کاهش تاریخی دکل‌های نفتی
- بر اساس داده‌های بلومبرگ و بیکر هیوز، تعداد دکل‌های نفتی عربستان در ژوئیه ۲۰۲۵ به ۲۰ دکل رسید.
- این رقم کمترین سطح از فوریه ۲۰۰۵ و ششمین کاهش ماهانه متوالی است.
- در اوایل ۲۰۲۴، تعداد دکل‌ها ۴۶ دکل بود؛ بنابراین طی ۱۸ ماه، کاهش بیش از ۵۰٪ رخ داده است.
- دلیل اصلی: لغو طرح افزایش ظرفیت تولید آرامکو به ۱۳ میلیون بشکه در روز و تثبیت آن در ۱۲ میلیون بشکه.
تحلیل:
این کاهش بیانگر تغییر رویکرد ریاض از گسترش ظرفیت نفتی به سمت مدیریت بهینه میادین موجود و تمرکز بر گاز طبیعی است.
۲. شتاب پروژه‌های گازی
- آرامکو در ژوئن گذشته ۲۳ قرارداد حفاری گاز به ارزش ۲.۴ میلیارد دلار امضا کرد.
- پیش‌بینی می‌شود قراردادهای جدید تا سه‌ماهه پایانی ۲۰۲۵ اعلام شوند.
- پروژه‌های گازی در چارچوب سیاست صرفه‌جویی یک میلیون بشکه نفت در روز تا ۲۰۳۰ پیش می‌روند.
- هدف کلان: افزایش تولید گاز از ۱۳.۵ میلیارد فوت مکعب در روز به ۲۱.۳ میلیارد فوت مکعب در روز تا ۲۰۳۰ (رشد بیش از ۵۰٪).
۳. پروژه جفوره؛ ستون تحول گازی
- بزرگترین پروژه گاز غیرمتعارف منطقه با ذخایر اثبات‌شده ۲۲۹ تریلیون فوت مکعب.
- فاز اول با ظرفیت ۶۵۰ میلیون فوت مکعب در روز تا پایان ۲۰۲۵ آغاز به کار می‌کند.
- تولیدات جانبی:
۴۲۰ میلیون فوت مکعب اتان در روز
۶۳۰ هزار بشکه مایعات و میعانات گازی
- ارزش افزوده: تأمین خوراک صنایع پتروشیمی، تولید آمونیاک و هیدروژن آبی برای گذار به اقتصاد کم‌کربن.
۴. تغییر ترکیب انرژی داخلی
گاز: ۵۸٪ از ترکیب انرژی عربستان
نفت: ۴۱٪
- هدف: جایگزینی گاز در تولید برق و صرفه‌جویی روزانه یک میلیون بشکه نفت تا ۲۰۳۰.
- پیش‌بینی رشد تقاضای داخلی گاز: ۳.۷٪ سالانه به دلیل توسعه صنعت و نیاز به برق.
۵. بازتاب‌های منطقه‌ای و جهانی
- اروپا پس از جنگ اوکراین به دنبال جایگزینی برای گاز روسیه است.
- عربستان با سرمایه‌گذاری در گاز شیل و صادرات بالقوه آمونیاک آبی، می‌تواند به بازیگری مهم در بازار جهانی گاز تبدیل شود.
- طبق اعلام آرامکو، هدف این است که عربستان تا سال ۲۰۳۰ به سومین تولیدکننده بزرگ گاز شیل در جهان تبدیل شود.
۶. دیدگاه کارشناسان
- امین ناصر، مدیرعامل آرامکو: بیش از نیمی از هزینه‌های بالادستی شرکت به گاز اختصاص یافته است.
- حمزه الجواهری، کارشناس نفت: عربستان همزمان در نفت و گاز به قدرت بلامنازع تبدیل می‌شود.
- عبدالسمیع بهبهانی، کارشناس نفت: کاهش دکل‌ها الزاماً نشانه ضعف نیست؛ بلکه بازتاب تغییر در اولویت‌ها و جایگزینی حفاری سنتی با فناوری‌های کارآمدتر است.
7- نتیجه‌گیری
عربستان سعودی در حال بازطراحی استراتژی انرژی خود است:
1- کاهش تمرکز بر گسترش ظرفیت نفتی.
2- تسریع سرمایه‌گذاری در گاز طبیعی و فناوری‌های کم‌کربن.
3- آمادگی برای ایفای نقش تعیین‌کننده در بازار جهانی گاز.
این تغییرات نه تنها به پایداری اقتصاد ملی و کاهش وابستگی به نفت کمک می‌کند، بلکه جایگاه عربستان را در گذار جهانی به سمت انرژی‌های پاک‌تر تقویت خواهد کرد.
منابع:
https://khaleej.online/ZavV4q
https://khaleej.online/AYEXm8