بخش‌های پیشرو در آفریقای 2025 برای سرمای گذاری، 10 کشور برتر برای جذب سرمایه گذاری و رده‌بندی صلح‌آمیزترین کشورهای آفریقایی در سال 2025

آفریقا در حال تجربه یک تحول اقتصادی بزرگ با رشد بی‌سابقه جمعیت و شهرنشینی است و این دو پدیده ساختار این قاره را تغییر خواهد داد. آفریقا، با جمعیتی بالغ بر 2.5 میلیارد نفر در سال 2050 و جمعیت جوان۴۵۰ میلیون نفری، یکی از بزرگ‌ترین منابع رشد در جهان خواهد بود. همزمان، شهرنشینی سریع و تحول دیجیتال، تغییرات اقتصادی این قاره را تسریع می‌کنند. 50 درصد آفریقایی‌ها تا سال 2050 درشهرها زندگی خواهند کرد.

آفریقا در حال تجربه یک تحول اقتصادی بزرگ با رشد بی‌سابقه جمعیت و شهرنشینی است. این پویایی، محیطی مساعد برای سرمایه‌گذاری ، به‌ویژه در بخش‌های کلیدی که آینده این قاره را شکل می‌دهند، ایجاد می‌کند. این بخش‌های پیشرو کدامند و چگونه شرکت‌ها، می‌توانند از این فرصت‌ها بهره‌برداری کنند؟ 

آفریقا بر اساس آمار بانک جهانی، با جمعیتی که تا سال ۲۰۵۰ به ۲.۵ میلیارد نفر خواهد رسید و بازار کاری که تا سال ۲۰۳۵ پذیرای ۴۵۰ میلیون جوان خواهد بود، یکی از بزرگ‌ترین منابع رشد در جهان است. همزمان، شهرنشینی سریع و تحول دیجیتال، تغییرات اقتصادی این قاره را تسریع می‌کنند. 

سرمایه‌گذاری‌های خارجی نیز از این روند پیروی می‌کنند: بر اساس گزارش کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد، در سال ۲۰۲۲، جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به ۸۳ میلیارد دلار رسید که افزایشی ۳۵ درصدی نسبت به سال قبل را نشان می‌دهد. این آمار، نقش استراتژیک آفریقا در اقتصاد جهانی را تأیید می‌کند. 

• آفریقا در حال تحول: جمعیت و شهرنشینی (رشد انفجاری جمعیت که نیازهای قاره آفریقا را دگرگون می‌کند )

آفریقا امروز تنها قاره‌ای است که جمعیت آن به‌صورت نمایی در حال رشد است. این پویایی، بازی را در تمام جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی تغییر داده است. بر اساس گزارش آژانس توسعه فرانسه، تا سال ۲۰۵۰، یک چهارم جمعیت جهان آفریقایی خواهد بود. این تغییر جمعیتی، نیازهای عظیمی در زمینه آموزش، بهداشت، اشتغال و زیرساخت‌ها ایجاد می‌کند. یکی از بارزترین جنبه‌های این تحول، جوان بودن جمعیت است. بیش از ۶۰ درصد آفریقایی‌ها زیر ۲۵ سال سن دارند، ویژگی منحصربه‌فردی که به رشد فناوری دیجیتال و ظهور کارآفرینان نوآور کمک می‌کند. در بسیاری از شهرهای بزرگ، مراکز رشد و قطب‌های فناوری در حال ظهور هستند تا از این جوانان در راه‌اندازی کسب‌وکارها، به‌ویژه در بخش دیجیتال و خدمات مالی موبایلی، حمایت کنند. 

اما این رشد جمعیتی چالش‌های بزرگی نیز دارد. آفریقا باید به‌سرعت شغل‌های کافی برای جذب ورود انبوه جوانان به بازار کار ایجاد کند. تا سال ۲۰۳۵، نیروی کار این قاره از چین و هند هم بیشتر خواهد بود. در برابر این چالش، دولت‌ها و شرکت‌ها باید آموزش نسل جوان را به‌ویژه در بخش‌های استراتژیک مانند مهندسی، علوم، هوش مصنوعی و انرژی‌های تجدیدپذیر تسریع کنند. 

شهرنشینی نیز پدیده دیگری است که ساختار قاره را تغییر می‌دهد. امروز ۴۰ درصد آفریقایی‌ها در شهرها زندگی می‌کنند، اما این رقم تا سال ۲۰۴۰ از ۵۰ درصد فراتر خواهد رفت. شهرهایی مانند لاگوس، کینشاسا، نایروبی و ژوهانسبورگ در حال گسترش سریع هستند، با رشد شهری که نیاز فوری به مسکن، حمل‌ونقل و خدمات اساسی ایجاد می‌کند. فشار بر زیرساخت‌ها بسیار زیاد است و نیاز به سرمایه‌گذاری در راه‌حل‌های پایدار و نوآورانه هر روز ضروری‌تر می‌شود. 

• افزایش قدرت خرید و ظهور طبقه متوسط

رشد اقتصادی قاره با تغییر رفتار مصرف‌کنندگان همراه است. با بهبود درآمدها و تثبیت برخی اقتصادها، طبقه متوسط آفریقایی در حال ظهور است که بازار داخلی را دگرگون می‌کند. بر اساس گزارش مکینزی، مصرف خانوارهای آفریقایی تا سال ۲۰۳۰ ممکن است به ۲۵۰۰ میلیارد دلار برسد و آفریقا را به منطقه‌ای کلیدی برای توزیع، تجارت و خدمات تبدیل کند. 

این رشد قدرت خرید، باعث تغییر الگوی مصرف به سمت کالاهای باکیفیت‌تر شده است. خانواده‌های بیشتری به لوازم خانگی مجهز می‌شوند، به خدمات بانکی دسترسی پیدا می‌کنند و به دنبال محصولات باکیفیت، چه محلی و چه وارداتی، هستند. تجارت الکترونیک نیز رشد چشمگیری داشته است، به‌ویژه با ظهور پلتفرم‌های محلی که راه‌حل‌های متناسب با واقعیت‌های آفریقا، مانند پرداخت موبایلی و تحویل سفارشی، ارائه می‌دهند. 

بخش‌های آموزش و بهداشت نیز از این تحول بهره می‌برند. خانواده‌ها حاضرند سرمایه‌گذاری بیشتری روی آموزش فرزندان خود، به‌ویژه در مهارت‌های دیجیتال و علمی، انجام دهند. عرضه خدمات درمانی، که در بسیاری از مناطق هنوز کافی نیست، نیز شاهد ابتکارات خصوصی برای پاسخ به تقاضای رو به رشد است. 

بخش‌های پیشرو در آفریقا در سال [1]۲۰۲۵ 

۱. فناوری و نوآوری: انقلاب دیجیتال در جریان 

آفریقا با سرعتی بی‌سابقه در حال جبران عقب‌ماندگی فناوری خود است. با حمایت از جوانان فوق‌العاده متصل، انقلاب دیجیتال در آفریقا به‌طور عمیق رفتارها و مدل‌های اقتصادی را تغییر داده است. امروز بیش از ۶۱۵ میلیون آفریقایی از تلفن همراه استفاده می‌کنند و نزدیک به ۵۰۰ میلیون نفر به اینترنت دسترسی دارند. این اتصال، امکان پذیرش راه‌حل‌های دیجیتال متناسب با نیازهای محلی را فراهم کرده است، گاهی حتی با پیشرفت فناوری بیشتر نسبت به سایر بازارها. 

بخش فین‌تک‌ها بارزترین مثال این تحول است. با بیش از ۷۰۰ میلیارد دلار تراکنش موبایلی در سال ۲۰۲۲، آفریقا به رهبر جهانی پرداخت موبایلی تبدیل شده است. خدماتی مانند ام‌پسا در کنیا یا ویو در غرب آفریقا به مردم، حتی در دورافتاده‌ترین مناطق، امکان دسترسی به خدمات مالی اولیه را بدون نیاز به سیستم بانکی سنتی می‌دهد. این مدل امروز الهام‌بخش بازارهای غربی شده و ثابت کرده است که نوآوری آفریقایی قابلیت صادرات دارد. 

آموزش آنلاین، امنیت سایبری و هوش مصنوعی نیز در حال رشد هستند. در برابر کاستی‌های سیستم آموزشی سنتی، بسیاری از استارتاپ‌ها پلتفرم‌های آموزش الکترونیکی توسعه داده‌اند، در حالی که امنیت سایبری به چالشی حیاتی با رشد فضای دیجیتال تبدیل شده است. 

۲. انرژی‌های تجدیدپذیر: پتانسیل عظیم و کم‌استفاده در آفریقا 

آفریقا ۶۰ درصد از پتانسیل خورشیدی جهان را دارد، اما تنها بخش کوچکی از آن را بهره‌برداری می‌کند. مسئله انرژی حیاتی است، زیرا ۶۰۰ میلیون آفریقایی هنوز به برق دسترسی ندارند. با این حال، پروژه‌های متعددی برای رفع این مشکل در حال اجرا هستند. 

شبکه‌های کوچک برق که توزیع محلی و غیرمتمرکز انرژی خورشیدی را ممکن می‌کنند، به‌ویژه در شرق آفریقا رشد چشمگیری داشته‌اند. کشورهایی مانند مراکش یا سنگال سرمایه‌گذاری سنگینی در انرژی‌های تجدیدپذیر انجام داده‌اند، در حالی که بازیگران خصوصی زیرساخت‌های خورشیدی و بادی را برای تأمین انرژی کسب‌وکارها و خانه‌ها گسترش می‌دهند.  چالش دوگانه است: کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و همزمان، برق رسانی سریع به مناطق روستایی. پارک‌های خورشیدی، شبکه‌های کوچک برق، ذخیره‌سازی انرژی، نیروگاه‌های برق‌آبی، سرمایه‌گذاران روی این فرصت‌ها تمرکز کرده‌اند، با آگاهی از اینکه آینده انرژی قاره به انتقال سریع به انرژی‌های پاک وابسته است. 

 

۳. کشاورزی و صنایع غذایی: بخش کلیدی برای امنیت غذایی 

اگرچه کشاورزی همواره ستون اقتصاد آفریقا بوده است، اما هنوز نتوانسته پاسخگوی نیازهای غذایی رو به رشد این قاره در حال توسعه باشد. با حدود ۶۰ درصد از نیروی کار شاغل در این بخش و سهم ۲۰ درصدی در تولید ناخالص داخلی آفریقا، کشاورزی اهرم اساسی برای توسعه اقتصادی است. با این حال، آفریقا هر ساله میلیاردها دلار مواد غذایی به دلیل نبود صنایع تبدیلی کافی وارد می‌کند. این تناقض آشکار است: آفریقا بیش از ۶۰ درصد از زمین‌های قابل کشت بلااستفاده جهان را دارد، اما همچنان به واردات غذایی وابسته است. این وضعیت به دلایل متعددی است: زیرساخت‌های ناکافی، کمبود سرمایه برای کشاورزان و مکانیزه‌نشدن مزارع. در بسیاری از زمین‌ها، تولید هنوز به روش‌های سنتی متکی است، که بازدهی را محدود و محصولات را در معرض خطرات آب‌وهوایی قرار می‌دهد. 

اما تحولی در حال رخ دادن است. فناوری کشاورزی (اگری‌تک) که ترکیبی از نوآوری فناورانه و دانش کشاورزی است، به‌تدریج چهره کشاورزی آفریقا را تغییر می‌دهد. راه‌حل‌های آبیاری هوشمند، پهپادهای کشاورزی و پلتفرم‌های مدیریت برداشت اکنون می‌توانند بازدهی را بهبود بخشند و تلفات پس از برداشت را که در برخی مناطق به ۴۰ درصد می‌رسد، کاهش دهند. همزمان، فین‌تک‌ها وارد بازار تأمین مالی کشاورزی شده‌اند و به کشاورزان خرد وام‌های کوچک متناسب با نیازهایشان ارائه می‌کنند. فراتر از تولید، فرآوری مواد غذایی نیز چالش بزرگی است. امروز بخش عمده‌ای از مواد خام آفریقایی بدون فرآوری در محل صادر می‌شوند و قاره را از ارزش افزوده ضروری محروم می‌کنند. سرمایه‌گذاری در واحدهای فرآوری محلی نه‌تنها وابستگی به واردات را کاهش می‌دهد، بلکه هزاران شغل ایجاد می‌کند. با این هدف، چندین کشور مانند کنیا و نیجریه اکنون شرکت‌ها را تشویق می‌کنند تا کارخانه‌های فرآوری محلی، به‌ویژه در بخش غلات، لبنیات و گوشت، راه‌اندازی کنند. 

بنابراین؛ کشاورزی آفریقا در آستانه تحول است: باید صنعتی شود تا جمعیت رو به رشد را تغذیه کند و به موتور رشد اقتصادی تبدیل شود. با سرمایه‌گذاری‌های هدفمند و مدرنیزه کردن روش‌ها، این قاره می‌تواند نه‌تنها امنیت غذایی خود را تضمین کند، بلکه به بازیگر کلیدی در تجارت جهانی مواد غذایی تبدیل شود. 

۴. حمل‌ونقل و لجستیک: آفریقا و شهرهای آینده 

آفریقا قاره‌ای وسیع با چالش‌های لجستیکی بزرگ است. تنها ۴۳ درصد از شبکه جاده‌ای آفریقا آسفالت شده است و در بسیاری از مناطق، جاده‌ها با کوچک‌ترین باران غیرقابل‌عبور می‌شوند. این وضعیت نه‌تنها جابه‌جایی مردم را دشوار می‌کند، بلکه مبادلات تجاری را نیز کند کرده و هزینه‌های حمل‌ونقل را به‌شدت افزایش می‌دهد.زیرساخت‌های حمل‌ونقل در آفریقا از یک عقب‌افتادگی تاریخی رنج می‌برند که رقابت‌پذیری شرکت‌ها را تحت تأثیر قرار داده است. نبود کریدورهای لجستیک روان بین کشورهای آفریقایی، تجارت درون‌قاره‌ای را کند کرده و گاهی شرکت‌ها را مجبور می‌کند کالاها را از اروپا یا آسیا وارد کنند، در حالی که همان محصولات در قاره موجود است. این ناکارآمدی لجستیکی یکی از موانع اصلی اجرای منطقه آزاد تجاری قاره آفریقا ZLECAf  است که هدف آن افزایش مبادلات بین کشورهای آفریقایی است. اما این بخش در حال تحول است. استارتاپ‌های لجستیکی مانند لوری سیستمز در کنیا یا کوبو ۳۶۰ در نیجریه اکنون حمل کالاها را از طریق پلتفرم‌های دیجیتالی که مستقیماً حمل‌کنندگان و شرکت‌ها را به هم متصل می‌کنند، بهینه می‌سازند. این نوآوری‌ها می‌توانند هزینه‌های لجستیک را تا ۳۰ درصد کاهش دهند، انقلابی برای بازاری که لجستیک تا ۴۰ درصد از قیمت نهایی محصولات را تشکیل می‌داد. 

حمل‌ونقل ریلی نیز که مدت‌ها مورد غفلت قرار گرفته بود، اکنون بازگشته است. پروژه‌های جدید خطوط ریلی پرسرعت، مانند خط مومباسا به نایروبی، یا نوسازی شبکه ریلی غرب آفریقا، نشان می‌دهند که دولت‌ها شروع به سرمایه‌گذاری روی جایگزین‌های مؤثرتر برای حمل‌ونقل جاده‌ای کرده‌اند. آفریقا هنوز چالش‌های بزرگی در زمینه زیرساخت‌ها دارد، اما روند تحول آغاز شده است. بنادر مدرن، خطوط ریلی تقویت‌شده و دیجیتالی‌شدن حمل‌ونقل می‌تواند این قاره را به مرکز تجارت جهانی تبدیل کند. 

۵. املاک و مستغلات و ساخت‌وساز: پاسخ به شهرنشینی گسترده 

شهرنشینی سریع یکی از چالش‌های اصلی توسعه آفریقاست. تا سال ۲۰۵۰، بیش از ۱.۳ میلیارد آفریقایی در شهرها زندگی خواهند کرد، یعنی دو برابر تعداد امروز. این رشد شهری فشار عظیمی‌بر زیرساخت‌ها وارد کرده و نیاز گسترده به مسکن، دفاتر و زیرساخت‌های عمومی را ایجاد می‌کند. کمبود مسکن اکنون به‌مراتب نگران‌کننده شده است. در کشورهایی مانند نیجریه یا مصر، بیش از ۱۰ میلیون واحد مسکونی برای پاسخ به تقاضا کمبود دارد. مراکز شهری با سرعتی بی‌سابقه در حال تراکم هستند، در حالی که جمعیت‌های کم‌درآمد به سختی به مسکن مناسب دسترسی پیدا می‌کنند. در برخی پایتخت‌ها، قیمت املاک به‌سرعت افزایش یافته و خرید را برای اکثر مردم غیرممکن کرده است. 

در برابر این بحران، ابتکاراتی در حال ظهور است. برنامه‌های مسکن اجتماعی در چندین کشور با مشارکت دولت‌ها و توسعه‌دهندگان خصوصی برای تسریع ساخت‌وساز راه‌اندازی شده‌اند. اما جالب‌ترین روند، ظهور شهرهای هوشمند است، شهرهای جدیدی که هم متصل و هم پایدار طراحی شده‌اند. شهر جیمنیاجو در سنگال، کونزا سیتی در کنیا یا هوپ سیتی در غنا نمونه‌هایی از پروژه‌هایی هستند که هدفشان کاهش تراکم پایتخت‌های بزرگ و ارائه زیرساخت‌های مدرن است. 

آفریقا یک پروژه عظیم در حال پیشرفت است که همه چیز در آن باید ساخته شود: جاده‌ها، ساختمان‌ها، مناطق صنعتی، مراکز خرید... املاک و ساخت‌وساز نه‌تنها بازارهای پیشرو هستند، بلکه بخش‌های استراتژیکی برای همراهی با تحول قاره محسوب می‌شوند. 

• مطالعه بازار: تحلیل روندها و نیازهای محلی

پیش از هرگونه راه‌اندازی، درک بازار هدف ضروری است. آفریقا قاره‌ای متشکل از ۵۴ کشور با واقعیت‌های اقتصادی و سیاسی متنوع است. مدلی که در آفریقای جنوبی جواب می‌دهد، ممکن است در ساحل عاج یا اتیوپی بی‌فایده باشد. تحلیل روندها، انتظارات مصرف‌کنندگان و زیرساخت‌های موجود به شما کمک می‌کند رویکرد خود را اصلاح کنید. شناسایی بخش‌های پیشرو، تحلیل رقابت و ارزیابی فرصت‌ها و چالش‌های خاص هر کشور ضروری است. 

 

• ایجاد مشارکت‌های استراتژیک: همکاری با بازیگران محلی

ایجاد اتحاد با شرکت‌های محلی، نهادهای عمومی یا مراکز رشد کسب‌وکار، اهرمی‌کلیدی برای موفقیت در آفریقاست. یک شریک محلی می‌تواند فرآیندهای اداری را تسهیل کند، به شبکه کسب‌وکار دسترسی دهد و درک عمیقی از عادات مصرف و زمینه فرهنگی ارائه کند. بسیاری از شرکت‌های چندملیتی با مشارکت در سرمایه‌گذاری مشترک یا خرید سهام شرکت‌های محلی، حضور قوی‌تری در بازار ایجاد کرده‌اند. 

• تطبیق با واقعیت‌های محلی: رویکرد موبایل‌فرست، انعطاف‌پذیری مدل‌های اقتصادی

یکی از مزیت‌های آفریقا، پذیرش سریع فناوری‌های موبایلی است. گوشی هوشمند اغلب ابزار اصلی دسترسی به خدمات مالی، تجارت الکترونیک یا آموزش است. بنابراین شرکت‌ها باید مدل‌های اقتصادی موبایل‌فرست را در اولویت قرار دهند، چه در پرداخت‌های آنلاین، برنامه‌های آموزشی یا خدمات بانکی دیجیتال. علاوه بر این، شرکت‌ها باید انعطاف‌پذیر باشند و پیشنهادهای خود را با الگوهای مصرف محلی تطبیق دهند، مانند ارائه راه‌حل‌های کم‌هزینه یا سیستم‌های پرداخت اقساطی. 

• تمرکز بر نوآوری: ادغام فناوری‌های جدید و دیجیتالی‌سازی خدمات

شرکت‌هایی که در آفریقا موفق می‌شوند، آن‌هایی هستند که از نوآوری‌های فناورانه برای پاسخ به چالش‌های محلی استفاده می‌کنند. دیجیتالی‌سازی خدمات، به‌ویژه در بخش بانکی و آموزشی، در حال گسترش است. هوش مصنوعی، بلاکچین و اینترنت اشیا (IoT) شروع به تغییر چندین بخش، از تجارت تا بهداشت کرده‌اند. سرمایه‌گذاری روی این نوآوری‌ها نه‌تنها رقابت‌پذیری را افزایش می‌دهد، بلکه راه‌حل‌های متناسب با بازاری در حال تحول را ارائه می‌کند. 

سرمایه‌گذاری در آفریقا: چالش‌های پیش‌رو 

علیرغم پتانسیل عظیم، سرمایه‌گذاری در آفریقا چالش‌هایی دارد. زیرساخت‌ها در بسیاری از کشورها ناکافی هستند، مقررات گاهی ناپایدار است و دسترسی به منابع مالی می‌تواند پیچیده باشد. برای شرکت‌های خارجی، در نظر گرفتن این عوامل جهت ساختاردهی مؤثر و پایدار به حضورشان ضروری است. 

• زیرساخت‌های ناقص: سرمایه‌گذاری در راه‌حل‌های سازگار با محدودیت‌های محلی

زیرساخت‌های حمل‌ونقل، انرژی و ارتباطات در بخش بزرگی از قاره هنوز در حال توسعه هستند. قطعی‌های مکرر برق، شبکه جاده‌ای فرسوده و اتصال نابرابر اینترنت می‌توانند فعالیت شرکت‌ها را دشوار کنند. برای مقابله با این محدودیت‌ها، بسیاری از شرکت‌ها مستقیماً در راه‌حل‌های جایگزین مانند انرژی‌های تجدیدپذیر یا سیستم‌های لجستیک خودکار سرمایه‌گذاری می‌کنند. این سرمایه‌گذاری‌ها ثبات عملیاتی بیشتر و توزیع بهینه محصولات و خدمات را ممکن می‌سازد. 

 

• چارچوب مقرراتی متغیر: ضرورت درک قوانین محلی

محیط حقوقی و مالیاتی در آفریقا از کشوری به کشور دیگر متفاوت است و گاهی ناپایدار می‌شود. اصلاحات اقتصادی و تغییرات مقرراتی می‌توانند بر فعالیت شرکت‌ها تأثیر بگذارند، به‌ویژه در حوزه‌های مالیاتی، حقوق کار یا دسترسی به ارز خارجی. بنابراین، مشاوران حقوقی محلی و پایش مستمر تحولات قانونی ضروری است. درک خوب از چارچوب مقرراتی به شما کمک می‌کند ریسک‌ها را پیش‌بینی و از رعایت دقیق قوانین اطمینان حاصل کنید. 

• دسترسی به منابع مالی: جستجوی منابع مالی بین‌المللی و محلی

تأمین مالی اغلب برای شرکت‌هایی که می‌خواهند در آفریقا فعالیت کنند چالش‌برانگیز است. بانک‌های محلی نرخ بهره بالا دریافت می‌کنند و دسترسی به وام‌ها محدود است. با این حال، چندین گزینه جایگزین وجود دارد: صندوق‌های سرمایه‌گذاری تخصص‌یافته در بازارهای نوظهور، مؤسسات مالی بین‌المللی مانند بانک توسعه آفریقا BAD  و برنامه‌های مالی اختصاص‌یافته به SMEها و استارتاپ‌ها. شرکت‌ها همچنین می‌توانند از تأمین مالی جمعی یا جذب سرمایه از سرمایه‌گذاران خصوصی استفاده کنند. این منابع مالی، سرمایه‌گذاری‌ها را ایمن و توسعه پروژه‌ها در قاره را تسریع می‌کنند.

• ده کشور برتر آفریقایی در زمینه جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی 2024: سنگال در رتبه پنجم[2]

آخرین گزارش بانک Rand Merchant Bank (RMB) با عنوان کجا در آفریقا سرمایه‌گذاری کنیم، جذاب‌ترین کشورهای قاره برای سرمایه‌گذاران را معرفی کرده است. این کشورها کدامند؟

۱. مصر

مصر با ۹٫۷۴۱ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) در سال ۲۰۲۴، در صدر جدول قرار دارد. موقعیت استراتژیک، زیرساخت‌های قوی و سیاست‌های سرمایه‌گذارپسند، سرمایه‌های خارجی را جذب کرده است. دولت بر انرژی‌های تجدیدپذیر، املاک و مستغلات و گردشگری تمرکز دارد. علاوه بر این، توسعه منطقه اقتصادی کانال سوئز نقش مصر را به عنوان قطب بازرگانی جهانی تقویت می‌کند.

۲. آفریقای جنوبی

آفریقای جنوبی در سال ۲۰۲۴ حدود ۵٫۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی جذب کرده و جایگاه خود را به‌عنوان مقصدی مهم در آفریقا حفظ کرده است. هرچند رقم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) طی سال‌های اخیر کاهش یافته، اما این کشور همچنان بازیگری کلیدی در حوزه‌هایی همچون انرژی‌های تجدیدپذیر، داروسازی و مخابرات محسوب می‌شود.

۳. اتیوپی

با جذب ۳٫۲۶۳ میلیارد دلار دلار سرمایه‌گذاری خارجی در سال ۲۰۲۴، اتیوپی یکی از سریع‌ترین اقتصادهای در حال رشد قاره است.صنعت نساجی بخش مهمی از سرمایه‌گذاری را به خود اختصاص می‌دهد. نیروی کار گسترده و موقعیت جغرافیایی آن در شرق آفریقا، شرایطی ایده‌آل برای گسترش منطقه‌ای شرکت‌ها فراهم می‌کند.

۴. اوگاندا

اوگاندا در سال ۲۰۲۴ حدود ۲٫۸۸۶ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی جذب کرده که نشان‌دهنده رشد جذابیت آن است. سرمایه‌گذاری‌های کلیدی در حوزه برق‌آبی و نفت متمرکزند. همچنین، حمایت‌های بین‌المللی از بخش کشاورزی به افزایش تولید، ایجاد اشتغال و تقویت ثبات اقتصادی کمک می‌کند.

۵. سنگال

سنگال با جذب ۲٫۶۴۱ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI)  در سال ۲۰۲۴، جایگاه خود را در غرب آفریقا تثبیت کرده است. برنامه «سنگال نوظهور» بر تنوع‌بخشی اقتصادی و اصلاحات ساختاری تمرکز دارد و سرمایه‌گذاران را به بخش‌هایی مانند مخابرات، گردشگری و انرژی جذب می‌کند. توسعه بزرگراه داکار–دیامنیادیو نیز از جمله پروژه‌های کلیدی است.

۶. موزامبیک

موزامبیک با ۲٫۵۰۹ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در سال ۲۰۲۴، بیشتر به دلیل پروژه‌های گاز طبیعی مایع (LNG) مورد توجه شرکت‌های بین‌المللی قرار گرفته است. با وجود چالش‌های منطقه‌ای، بهبود زیرساخت‌ها اعتماد سرمایه‌گذاران را تقویت کرده و کشور را به یک مرکز انرژی مهم تبدیل می‌کند.

۷. نامیبیا

نامیبیا در سال ۲۰۲۴ حدود ۲٫۳۴۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جذب کرده و به‌عنوان یکی از مقاصد اصلی سرمایه‌گذاری در جنوب آفریقا شناخته می‌شود. ثبات سیاسی، موقعیت استراتژیک و بنادر توسعه‌یافته این کشور، آن را به انتخابی مطلوب برای سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی، لجستیک و زیرساخت‌ها بدل کرده است.

۸. نیجریه

نیجریه سال گذشته ۱٫۸۷۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی جذب کرد، هرچند اندکی کمتر از سال‌های قبل بود. با این حال، بازار بزرگ نیجریه با جمعیتی بیش از ۲۰۰ میلیون نفر همچنان جذابیت زیادی دارد. نفت و گاز همچنان بخش غالب هستند، اما بخش فناوری با رشد سرمایه‌گذاری خطرپذیر و استارتاپ‌های فناورانه، به قطب جدیدی برای سرمایه‌گذاران بدل شده است.

۹. ساحل عاج

ساحل عاج با جذب ۱٫۷۵۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI)  در سال ۲۰۲۴ جایگاه مهمی در غرب آفریقا دارد. اقتصاد این کشور همچنان بر کشاورزی، به‌ویژه کاکائو، تکیه دارد، اما روندهای جدید نشان از حرکت به سمت توسعه زیرساخت‌ها و صنایع دارد.

۱۰. جمهوری دموکراتیک کنگو (RDC)

کنگو با ۱٫۶۳۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در سال ۲۰۲۴، رتبه دهم را به خود اختصاص داده است. این کشور به دلیل منابع عظیم معدنی خود، به‌ویژه مس و کبالت – که برای زنجیره‌های تأمین جهانی حیاتی‌اند – به عنوان نقطه‌ای داغ برای سرمایه‌گذاری شناخته می‌شود.

رتبه	کشور	میزان سرمایه‌گذاری  (میلیارد دلار)	بخش‌های کلیدی
۱	مصر	۹٫۷۴۱	انرژی‌های تجدیدپذیر، املاک، گردشگری، منطقه اقتصادی کانال سوئز
۲	آفریقای جنوبی	۵٫۲۰۰	انرژی‌های تجدیدپذیر، داروسازی، مخابرات
۳	اتیوپی	۳٫۲۶۳	نساجی، نیروی کار گسترده، موقعیت استراتژیک
۴	اوگاندا	۲٫۸۸۶	برق‌آبی، نفت، کشاورزی
۵	سنگال	۲٫۶۴۱	مخابرات، گردشگری، انرژی، بزرگراه داکار–شهر جدید جیم نیاجو
۶	موزامبیک	۲٫۵۰۹	گاز طبیعی مایع (LNG)، انرژی، زیرساخت
۷	نامیبیا	۲٫۳۴۵	انرژی، لجستیک، زیرساخت، بنادر
۸	نیجریه	۱٫۸۷۳	نفت و گاز، فناوری، سرمایه‌گذاری خطرپذیر
۹	ساحل عاج	۱٫۷۵۳	کشاورزی (کاکائو)، زیرساخت، صنعت
۱۰	جمهوری دموکراتیک کنگو	۱٫۶۳۵	مس، کبالت، معادن

 

• ۷ کشور آفریقایی که فرصت‌ها در آن‌ها بر ریسک‌ها برای سرمایه گذاری غلبه می‌کنند

 

در ادامه، ۷ کشور آفریقایی معرفی شده‌اند که شرایط مناسبی برای سرمایه‌گذاری دارند. طبق گزارش مشترک مؤسسه Control Risks و Oxford Economics Africa درباره شاخص ریسک-پاداش در آفریقا برای سال ۲۰۲۴ (صفحه ۳)، هفت کشور دارای «امتیاز خالص مثبت» هستند. این بدان معناست که فرصت‌های سرمایه‌گذاری (پاداش‌ها) بر ریسک‌های بالقوه غلبه دارند. در صدر این فهرست، مراکش با امتیاز خالص ۱٫۱۸ قرار دارد که بالاترین رقم در قاره است. پس از آن بوتسوانا (۰٫۶۶)، تانزانیا (۰٫۴۵)، اوگاندا (۰٫۳۰)، جزیره موریس (۰٫۲۸)، سنگال (۰٫۲۴) و ساحل عاج (۰٫۲۳) جای دارند.

 مفهوم «پاداش» در گزارش

پاداش در این گزارش به بازده بالقوه سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی یک کشور اشاره دارد، چه از نوع مالی (سود، سود سهام) و چه استراتژیک (دسترسی به بازار جدید، تأمین مواد اولیه و غیره). پاداش‌ها شامل مزیت‌های رقابتی کشورها می‌شوند؛ مانند نیروی کار ماهر، منابع طبیعی، اندازه بازار داخلی یا موقعیت جغرافیایی استراتژیک.

استراتژی‌های موفق

 مراکش با امتیاز خالص ۱٫۱۸ بالاترین جایگاه در قاره دارد. این عدد نشان‌دهنده محیطی بسیار جذاب برای سرمایه‌گذاری است که در آن فرصت‌ها بسیار بیشتر از ریسک‌ها هستند. ثبات نسبی سیاسی، چارچوب قانونی مناسب و اصلاحات اقتصادی کلید این موفقیت بوده‌اند. پس از آن، بوتسوانا (۰٫۶۶) و تانزانیا (۰٫۴۵) قرار دارند. بوتسوانا بر منابع معدنی غنی و محیط کسب‌وکار آرام تکیه دارد، در حالی که تانزانیا از بازار داخلی بزرگ، منابع طبیعی و موقعیت استراتژیک خود برای تجارت منطقه‌ای بهره می‌برد. اوگاندا (۰٫۳۰) با رشد اقتصادی پایدار، صادرات کشاورزی و توسعه بخش خدمات در حال پیشرفت است.  جزیره موریس (۰٫۲۸) با ثبات نهادی و نیروی کار متخصص، همچنان قطب مالی و مرکز منطقه‌ای برای شرکت‌ها محسوب می‌شود. سنگال (۰٫۲۴) بر بخش انرژی در حال شکوفایی خود تکیه دارد، در حالی که ساحل عاج (۰٫۲۳) با اقتصادی متنوع از کشاورزی تا صنعت تولیدی جایگاهش را تقویت کرده است.

 

گزارش Control Risks تأکید می‌کند: این هفت کشور توانسته‌اند استراتژی‌های موفقی برای ارتقای رقابت‌پذیری و کاهش عوامل ریسک – چه در سطح سیاسی، چه امنیتی و چه مقرراتی – به‌کار گیرند. در صورت تداوم این مسیر، آن‌ها به‌طور پایدار جذابیت خود را برای سرمایه‌های خارجی تقویت خواهند کرد.[3]

 

• کشورهای آفریقایی با بیشترین پتانسیل سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۵ (AFD)

بر اساس گزارش آژانس فرانسوی توسعه (AFD) اگرچه امتیاز کلی آفریقا کمتر از میانگین جهانی است، اما ۱۰ کشور این قاره به دلیل سطح مناسب توسعه زیرساخت‌های دیجیتال، دسترسی به نیروی انسانی متخصص و محیط قانونی مطلوب، پتانسیل بالایی برای سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی (AI) دارند. طبق این گزارش که در فوریه منتشر شد، آفریقای جنوبی، مراکش و تونس بهترین پتانسیل سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۵ را در میان کشورهای آفریقایی دارند.[4]

• شاخص پتانسیل سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی (AIIPI) 2025

این گزارش با عنوان AI Investment Potential Index (AIIPI) 2025، میزان آمادگی و جذابیت ۱۹۴ کشور را برای سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی ارزیابی کرده است. این ارزیابی بر اساس حدود ۲۰ شاخص در ۶ دسته انجام شده است:

• محیط اقتصادی
• کیفیت حکمرانی
• وضعیت زیرساخت‌های دیجیتال
• توسعه سرمایه انسانی
• حکمرانی داده‌ها
• ظرفیت‌های آماری

امتیاز کشورها بین ۰ تا ۱۰۰ داده شده و چهار سطح پتانسیل سرمایه‌گذاری تعریف شده است:

• مرحله ۱: امتیاز کمتر از ۲۶ → پتانسیل ضعیف
• مرحله ۲: بین ۲۶ تا ۵۰ → پتانسیل متوسط
• مرحله ۳: بین ۵۱ تا ۷۵ → پتانسیل بالا
• مرحله ۴: بالاتر از ۷۶ → پتانسیل بسیار بالا

کشورهای مرحله ۱ و ۲ با چالش‌های بزرگ روبه‌رو هستند و به سیاست‌گذاری‌های هدفمند برای رفع ضعف زیرساخت‌ها و توسعه سرمایه انسانی نیاز دارند.کشورهای مرحله ۴ بیشترین جذابیت را دارند (زیرساخت‌های دیجیتال پیشرفته، حکمرانی قوی و اکوسیستم نوآوری پویا)، کشورهای مرحله ۳ باید بیشتر بر حمایت از نوآوری و بهبود چارچوب‌های قانونی تمرکز کنند.

• کشورهای آفریقایی با پتانسیل بالا (مرحله ۳)

۱۰ کشور آفریقایی در مرحله ۳ قرار دارند که ۸ کشور از آن‌ها امتیازی بالاتر از میانگین جهانی (۵۲٫۳۲) کسب کرده‌اند:

1. آفریقای جنوبی → ۶۵٫۱۵ امتیاز
2. مراکش → ۶۳٫۳۴ امتیاز
3. تونس → ۶۳٫۲۰ امتیاز
4. مصر → ۶۲٫۳۱ امتیاز
5. جزیره موریس → ۶۰٫۹۳ امتیاز
6. غنا → ۵۷٫۱۴ امتیاز
7. الجزایر → ۵۵٫۳۷ امتیاز
8. کنیا → ۵۴٫۳۴ امتیاز
9. سنگال → ۵۲٫۰۵ امتیاز
10. نیجریه → ۵۱٫۸۱ امتیاز

• شکاف‌های بزرگ منطقه‌ای

 آفریقا در مجموع ۳۸٫۷۰ امتیاز کسب کرده است، بسیار پایین‌تر از میانگین جهانی. بیشتر کشورهای قاره در مرحله ۲ قرار دارند.

 ۸ کشور نیز در مرحله ۱ هستند: گینه استوایی، جیبوتی، اریتره، سومالی، چاد، سودان جنوبی، گینه بیسائو و آفریقای مرکزی.

• مقایسه بین مناطق مختلف جهان

 آمریکای شمالی → ۸۶ امتیاز (تنها منطقه در مرحله ۴)

 اروپا و آسیای مرکزی → ۶۷٫۳۹ امتیاز

 خاورمیانه و شمال آفریقا → ۵۴٫۵۴ امتیاز

 شرق آسیا و اقیانوسیه → ۵۲٫۷۹ امتیاز

 آسیای جنوبی → ۴۹٫۶۸ امتیاز

 آمریکای لاتین و کارائیب → ۴۷٫۳۷ امتیاز

 آفریقای جنوب صحرایی → ۳۷٫۱۸ امتیاز

به جز آمریکای شمالی که به تنهایی در مرحله ۴ قرار دارد (با کشورهایی چون آمریکا و کانادا، همراه با چین، ژاپن، آلمان و فرانسه)، سایر مناطق عمدتاً در مرحله ۳ یا پایین‌تر جای گرفته‌اند.

 

• سنگال و هوش مصنوعی

نزدیک به ۲۰۰ متخصص در داکار گرد هم می‌آیند تا گذار به هوش مصنوعی را تجربه کنند. داکار در ماه دسامبر میزبان یک مجمع سطح‌بالا بین الملل درباره هوش مصنوعی (AI) خواهد بود. تمرکز این رویداد بر هوش مصنوعی است و NEXTEN متشکل از گروهی بین‌المللی شامل سنگالی‌ها، ساحل‌عاجی‌ها، اروپایی‌ها، آمریکایی‌ها، چینی‌ها و هندی‌هاست.این ابتکار با حمایت یک ائتلاف از کارآفرینان، نوآوران، سرمایه‌گذاران و سازندگان شکل گرفته و نخستین روز آن به موضوع «دولت هوشمند» اختصاص دارد. قرار است بررسی شود که چگونه هوش مصنوعی، داده‌ها و فناوری می‌توانند کارایی سیاست‌های عمومی را تقویت کرده و خدمات به شهروندان را بهبود بخشند. بخش‌هایی مانند آموزش هوشمند، سلامت دیجیتال، کشاورزی دقیق، شهرنشینی پایدار، دولت الکترونیک و صنعت ۴.۰ از جمله حوزه‌های مورد توجه خواهند بود. فراتر از یک مجمع صرفاً فناورانه، NEXTEN  یک آرمان جمعی است: بستری برای تبادل و اقدام عملی به منظور قرار دادن آفریقا ـ و به‌طور خاص سنگال ـ در جایگاه یک بازیگر راهبردی در انقلاب دیجیتال جهانی.

به گفته ماگت مبو، عضو کمیته برگزاری NEXTEN SUMMIT و بنیان‌گذار Talk & Taste Social Club، هوش مصنوعی چهارمین انقلاب صنعتی به شمار می‌رود. او می‌گوید: «امروز میان اندیشمندان، پژوهشگران و تحلیل‌گران، اجماع گسترده‌ای وجود دارد که هوش مصنوعی یک فرصت تاریخی برای آفریقاست تا در مسیر پیشرفت پیشتاز شود.» وی افزود: «به لطف افزایش بهره‌وری که هوش مصنوعی ایجاد می‌کند، این فناوری به قاره آفریقا امکان می‌دهد بدون نیاز به سرمایه‌گذاری‌های سنگین زیرساختی گذشته، از نظر فناوری با قدرت‌های بزرگ رقابت کند. این فرصتی واقعی برای جبران عقب‌ماندگی ماست.»

در همین راستا، NEXTEN SUMMIT  میزبان نزدیک به ۲۰۰ سخنران خواهد بود که ۱۰۰ نفر از آن‌ها کارشناسان آفریقایی (عمدتاً سنگالی) و ۱۰۰ نفر دیگر از چهره‌های بین‌المللی و از بزرگ‌ترین متخصصان هوش مصنوعی جهان هستند. این سخنرانان با برگزاری کنفرانس‌ها، پنل‌ها، گفت‌وگوها، کارگاه‌ها و نشست‌های آموزشی، دانش و فناوری‌های عملی را به سنگال منتقل خواهند کرد. این مجمع حدود ۵۰۰۰ شرکت‌کننده از ۴۰ کشور را گرد هم خواهد آورد که شامل هیئت‌های رسمی، سرمایه‌گذاران، استارتاپ‌ها، روزنامه‌نگاران و دیپلمات‌ها می‌شود.

 

• رده‌بندی صلح‌آمیزترین کشورهای آفریقایی در سال 2025: سنگال در رتبه نهم

از میان 50 کشور آفریقایی مورد مطالعه، بیش از نیمی از آنها شاهد کاهش سطح صلح در سال 2025 بوده‌اند. آفریقای زیرصحرا به عنوان منطقه‌ای با بیشترین تعداد کشورهای درگیر در منازعات شناخته می‌شود، اما خاورمیانه و شمال آفریقا همچنان ناآرام‌ترین منطقه جهان باقی مانده است. بر اساس گزارش منتشر شده در 18 ژوئن 2025 توسط اندیشکده استرالیایی موسسه اقتصاد و صلح (IEP)، جزیره موریس، بوتسوانا و نامیبیا صلح‌آمیزترین کشورهای آفریقایی در سال 2025 هستند.شاخص جهانی صلح (GPI 2025) روندهای صلح را در 163 کشور و قلمرو مستقل که 99.7% از جمعیت جهان را در بر می‌گیرند، تحلیل می‌کند. این شاخص بر اساس 23 شاخص کمی و کیفی در سه حوزه اصلی تنظیم شده است[5]:

1. سطح امنیت و ایمنی (تروریسم، قتل‌ها و...
2. گستره منازعات داخلی و بین‌المللی (جنگ داخلی، درگیری با کشورهای دیگر و...
3. سطح نظامی‌گری (بودجه دفاعی، تعداد سربازان، تسلیحات هسته‌ای و...

 

نمره نهایی هر کشور در مقیاسی از 0 (وضعیت مطلوب صلح) تا 5 (سطح خشونت شدید) محاسبه می‌شود. 

جزیره موریس با کسب امتیاز 1.586 و رتبه 26 جهانی، برای هجدهمین سال متوالی عنوان صلح‌آمیزترین کشور آفریقا را حفظ کرده است. این مجمع‌الجزایر اقیانوس هند حتی از چندین کشور توسعه‌یافته مانند بریتانیا، فرانسه و ایالات متحده رتبه بهتری دارد. بوتسوانا (رتبه 43 جهانی) در جایگاه دوم آفریقا قرار دارد و پس از آن نامیبیا (50)، گامبیا (55)، سیرالئون (57)، ماداگاسکار (59)، غنا (61)، زامبیا (64) و سنگال (69) قرار گرفته‌اند. لیبریا (رتبه 70 جهانی) دهمین کشور این فهرست است. در مجموع، وضعیت صلح در 26 کشور آفریقایی نسبت به سال 2024 بدتر شده است، در حالی که 22 کشور بهبود یافته‌اند و دو کشور بدون تغییر باقی مانده‌اند.

آفریقای زیرصحرا با کاهش 0.17% در امتیاز متوسط خود نسبت به 2024، همچنان بیشترین تعداد کشورهای درگیر منازعه را دارد. 36 کشور از 44 کشور این منطقه در پنج سال گذشته درگیر منازعه بوده‌اند - رقمی‌که نسبت به 7 کشور درگیر در سال 2008 افزایش چشمگیری نشان می‌دهد. اما خاورمیانه و شمال آفریقا ناآرام‌ترین منطقه جهان در 2025 باقی مانده است، با چهار کشور در بین 10 رتبه آخر شاخص جهانی صلح: سودان، یمن، سوریه و اسرائیل. اروپای غربی و مرکزی صلح‌آمیزترین منطقه جهان است.ایسلند از زمان آغاز انتشار این شاخص در سال 2008 تاکنون همواره در رتبه اول جهانی قرار داشته است. در سال 2025، ایرلند و نیوزیلند رتبه‌های دوم و سوم را به خود اختصاص داده‌اند. در انتهای جدول، روسیه و اوکراین در پایین‌ترین رتبه‌ها قرار دارند. 

به طور کلی، گزارش 2025 شاخص جهانی صلح نشان می‌دهد که سطح صلح جهانی در پایین‌ترین حد خود از زمان آغاز این رده‌بندی قرار دارد. وضعیت صلح در 87 کشور در سال 2024 بدتر شده است، در حالی که 74 کشور بهبود یافته‌اند. در حال حاضر 59 منازعه فعال بین دولتی وجود دارد - بالاترین تعداد از پایان جنگ جهانی دوم - و 152,000 کشته مرتبط با منازعات در سال 2024 ثبت شده است. تاثیر اقتصادی جهانی خشونت در سال گذشته به 19,970 میلیارد دلار (معادل 11.6% از تولید ناخالص داخلی جهانی) رسیده است. 

• رده بندی صلح‌آمیزترین کشورهای آفریقایی در سال 2025:

1. موریس (رتبه 26 جهانی)
2. بوتسوانا (43)
3. نامیبیا (50)
4. گامبیا (55)
5. سیرالئون (57)
6. ماداگاسکار (59)
7. غنا (61)
8. زامبیا (64)
9. سنگال (69)
10. لیبریا (70)
11. مالاوی (71)
12. تانزانیا (73)
13. آنگولا (76)
14. تونس (81)
15. گینه استوایی (82)
16. مراکش (85)
17. رواندا (91)
18. الجزایر (92)
19. ساحل عاج (94)
20. اسواتینی (99)
21. گینه بیسائو (101)
22. جمهوری کنگو (103)
23. مصر (107)
24. موریتانی (110)
25. بنین (112)
26. اوگاندا (113)
27. زیمبابوه (114)
28. گابن (117)
29. گینه (118)
30. لسوتو (119)
31. موزامبیک (121)
32. جیبوتی (122)
33. آفریقای جنوبی (124)
34. توگو (126)
35. کنیا (127)
36. لیبی (131)
37. اریتره (132)
38. بوروندی (133)
39. چاد (134)
40. کامرون (137)
41. اتیوپی (138)
42. نیجر (143)
43. نیجریه (148)
44. آفریقای مرکزی (150)
45. سومالی (151)
46. بورکینافاسو (152)
47. مالی (154)
48. سودان جنوبی (156)
49. جمهوری دموکراتیک کنگو (160)
50. سودان (161)

[1] bigmedia.bpifrance.fr,17Feb 2025 

 

[2] french.ahram.org, 28 May 2025

[3] https://afrique.le360.ma/  08/10/2024

 

[4]. www.agenceecofin.com  ۲۲ مارس ۲۰۲۵

 

[5] https://www.agenceecofin.com/actualites/2006-129370-classement-des-pays-africains-les-plus-paisibles-en-2025-institute-for-economics-peace