افزایش نرخ بیکاری جوانان در لهستان
نرخ بیکاری جوانان در لهستان در سال های اخیر رو به افزایش بوده است و در مه 2025، به بالای 13 درصد رسیده است. این درحالی است که نرخ کلی بیکاری این کشور تنها حدود 3 درصد است که یکی از پایین‌ترین‌ها در اتحادیه اروپا محسوب می‌شود. مهمترین دلایل این تناقض مهم عبارت است از عدم انطباق میان نظام آموزشی و نیازهای بازار کار، مهاجرت معکوس جوانان به علت رشد اقتصادی داخلی و سیاست‌های بازگشت دولت و نیز بی‌رغبتی بخشی از جوانان به ورود زودهنگام به بازار کار به دلیل تغییرات فرهنگی و اجتماعی. دولت لهستان برای کاهش این معضل برنامه‌های متعددی در دستور کار قرار داده است.
دیباچه
بیکاری جوانان همواره یکی از شاخص‌های مهم در ارزیابی رشد پایدار اقتصادی و سلامت اجتماعی جوامع است. لهستان علی‌رغم برخورداری از نرخ بیکاری عمومی حدود 3 درصد، که بسیار پایینتر از نرخ میانگین بیکاری 5.9 درصدی در بین کشورهای اتحادیه اروپا است، در سال های اخیر، با افزایش چشمگیر بیکاری در میان جوانان مواجه شده است. طبق جدیدترین داده‌های رسمی منتشر شده توسط یورواستات (Eurostat) و نیز پایگاه‌های داده معتبر مانند Trading Economics در ژوئیه ۲۰۲۵، لهستان دارای بیشترین افزایش نرخ بیکاری جوانان زیر 25 سال در میان کشورهای اتحادیه اروپا در نیمه نخست سال بوده است. در این گزارش، ضمن مقایسه آماری بیکاری جوانان لهستانی با میانگین کشورهای عضو اتحادیه اروپا، به بررسی دلایل بوجود آمدن این معضل و نیز راهکارهای دولت برای مدیریت آن به عنوان تهدیدی در رشد پایدار اقتصادی خود پرداخته شده است.
نرخ بیکاری جوانان در لهستان
نرخ بیکاری افراد ۱۵ تا ۲۴ سال در لهستان در سال های اخیر رو به افزایش بوده است و در حالیکه در دسامبر ۲۰۲۴ این نرخ، حدود ۱۱٪ بوده است، در مه ۲۰۲۵ به حدود ۱۳.۵٪ افزایش یافته است. این یعنی در عرض تنها پنج ماه، نرخ بیکاری جوانان حدود ۲.۵ واحد درصد افزایش یافته که در میان تمام کشورهای اتحادیه اروپا، بیشترین رشد در این بازه زمانی محسوب می‌شود، چرا که طبق آمار رسمی یورواستات، نرخ بیکاری جوانان در اتحادیه اروپا (EU27) در مه ۲۰۲۵ در مقایسه با ماه قبل فقط ۰.۱ درصد افزایش یافته است. این یعنی برخلاف لهستان، که بیکاری جوانان به سرعت افزایش یافته، در سایر کشورهای اروپایی این نرخ تقریباً ثابت مانده است. نکته قابل تأمل آن است که نرخ کلی بیکاری در لهستان برای کل جمعیت شاغل یا جویای کار، در بازه دسامبر ۲۰۲۴ تا مه ۲۰۲۵، بین ۲.۸٪ تا ۳.۰٪ در نوسان بوده است که یکی از پایین‌ترین نرخ‌های بیکاری در اتحادیه اروپا محسوب می‌شود. این تناقض آشکار، به شدت رهبران لهستان را به عنوان کشوری با نرخ زاد و ولد پایین و در عین حال، رویکرد بسیار سختگیرانه نسبت به پذیرش مهاجرین، نگران کرده است، چرا که تهدیدی برای رشد پایدار اقتصاد آن در سال های آتی خواهد بود.
دلایل افزایش بیکاری جوانان در لهستان
تحلیلگران لهستانی معتقدند افزایش بیکاری در جوانان در این کشور، ناشی از مجموعه ای از عوامل اقتصادی، اجتماعی و آموزشی است که برخی از مهمرین آن‌ها عبارتند از:
الف. شکاف مهارتی (Skills Mismatch): یکی از عوامل کلیدی در افزایش بیکاری جوانان، شکاف میان مهارت‌های آموخته‌شده در نظام آموزشی و نیازهای واقعی بازار کار است. بسیاری از جوانان لهستانی فاقد مهارت‌های مورد تقاضای بازار کار به‌ویژه در حوزه‌های فناوری، هوش مصنوعی، تحلیل داده و دیجیتال‌سازی هستند و تلاش های دولت برای هماهنگ سازی آموزش عالی و فنی-حرفه‌ای با نیاز واقعی بازار، کافی نبوده است.
ب. بی‌رغبتی جوانان برای ورود زودهنگام به بازار کار: مطالعات جدید نشان می‌دهند بسیاری از جوانان تمایل دارند پیش از ورود به بازار رسمی‌کار، تا اواخر دهه سوم زندگی مشغول تحصیل یا مهارت‌اندوزی مستقل باشند و این موضوع باعث تغییر نگرش فرهنگی آنان نسبت به کار کردن در سنین پایین شده است. بهبود شرایط معیشتی خانواده‌های لهستانی، در نتیجه توسعه اقتصادی کشور در یک دهه اخیر نیز باعث شده است جوانان لهستانی با تکیه بر حمایت خانواده، عجله ای برای کسب درآمد در سنین پایین نداشته باشند، بویژه آنکه اشتغال در مشاغل اولیه، با درآمد کمی همراه است.
ج. مهاجرت معکوس و اشباع بازارهای محلی: رشد پایدار اقتصادی در لهستان، نرخ پایین بیکاری کلی، ثبات سیاسی نسبی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، جوانان لهستانی که در سال‌های گذشته برای تحصیل یا کار به کشورهای غربی، به‌ویژه آلمان، بریتانیا، هلند و کشورهای اسکاندیناوی مهاجرت کرده بودند، به بازگشت ترغیب کرده است. افزایش هزینه‌های زندگی و نارضایتی شغلی در کشورهای میزبان، به‌ویژه پس از پاندمی‌کووید-۱۹، در کنار سیاست‌های هدفمند دولت لهستان برای تشویق جوانان مهاجر به بازگشت نیز در این فرایند بسیار موثر بوده است. در نتیجه، فرصت‌های شغلی، به‌ویژه در بخش‌هایی چون فناوری اطلاعات، خدمات شهری، و مشاغل نیمه‌ماهر، کاهش یافته است.
راهکار دولت برای کاهش بیکاری جوانان
دولت لهستان در واکنش به افزایش نرخ بیکاری جوانان، به‌ویژه در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵، سیاست‌ها و برنامه‌هایی را با هدف تسهیل ورود جوانان به بازار کار، ارتقاء مهارت‌ها، و تشویق اشتغال‌زایی هدفمند اجرا کرده است. در ادامه مهمترین سیاست‌های دولت در این زمینه تشریح شده است.
الف. برنامه‌های مهارت‌آموزی و بازآموزی (Upskilling & Reskilling):دولت در سال های اخیر، با همکاری وزارت توسعه اقتصادی و آموزش، چندین طرح آموزش مهارتی و بازآموزی برای جوانان راه‌اندازی کرده است از جمله برنامه «جوانان فعال» که بر آموزش‌های عملی در حوزه‌های فناوری، تولید پیشرفته، و تجارت الکترونیک متمرکز است و طی آن، برنامه‌های کارآموزی فنی در همکاری با شرکت‌های صنعتی بزرگ تعریف شده است.
ب. یارانه استخدام نیروی جوان (Subsidized Hiring Programs): دولت با هدف تشویق کارفرمایان به استخدام جوانان بدون تجربه، بسته‌های تشویقی ارائه کرده است و طی آن، علاوه بر تأمین بیمه اجتماعی برای جوانان تازه‌وارد تا یک سال، پرداخت بخشی از حقوق آنان به مدت ۶ تا ۱۲ ماه را بر عهده گرفته است. علاوه بر این، معافیت‌های مالیاتی موقت برای شرکت‌هایی که فارغ‌التحصیلان تازه‌وارد استخدام می‌کنند تعریف نموده است.
ج. گسترش مراکز مشاوره شغلی در دانشگاه‌ها و مدارس(Career Guidance): دولت لهستان تلاش کرده تا فرآیند هدایت شغلی را از طریق راه‌اندازی دفاتر مشاوره شغلی در دانشگاه‌های دولتی و فنی، ارائه مشاوره شغلی رایگان برای دانش‌آموزان دبیرستان و دانشجویان و نیز برگزاری نمایشگاه‌های کار (Job Fairs) با حضور شرکت‌ها و صنایع تقویت نماید.
د. تغییر نگرش جوانان برای ورود زودهنگام به بازار کار: وزارت توسعه و اشتغال لهستان با همکاری نهادهای فرهنگی، کمپین‌هایی را در رسانه‌های ملی و شبکه‌های اجتماعی راه‌اندازی کرده است و طی آن، تلاش کرده است ضمن ترویج ارزش «کار در سن پایین» به عنوان تجربه‌ای مثبت و سازنده، روایت‌های موفق از جوانان کارآفرین یا شاغل در مشاغل مهارتی را بطور گسترده منتشر کند. کمپین «Zacznij wcześnie, wygrywaj szybko» (زود شروع کن، زود موفق شو) در تلویزیون ملی با حضور چهره‌های محبوب جوانان یکی از کمپین‌های پر مخاطب در این زمینه بوده است که هدف آن، تغییر نگاه از «منتظر شغل بودن» به «ایجاد شغل برای خود و دیگران» است. دولت همچنین مسابقات ملی ایده‌پردازی کسب‌وکار متعددی را برگزار کرده که جوانان را به خلق استارت‌آپ‌های کوچک تشویق می‌کند و به طرح های منتخب ، حمایت های مالی قابل توجهی ارائه می دهد.
نتیجه گیری
در حالیکه لهستان با نرخ کلی بیکاری حدود 3%، یکی از پایین‌ترین نرخ‌های بیکاری در بین کشورهای اتحادیه اروپا را دارد، با مشکل افزایش نرخ بیکاری جوانان خود در سال های اخیر مواجه شده است. شکاف مهارتی، مهاجرت معکوس ناشی از رشد اقتصادی داخلی و سیاست‌های بازگشت دولت و نیز بی‌رغبتی بخشی از جوانان به ورود زودهنگام به بازار کار از دلایل اصلی این معضل است. دولت سعی نموده است با اجرای مجموعه‌ای از سیاست‌های آموزشی، مالی و تشویقی، مانع از تبدیل این مشکل به یک بحران در اقتصاد آن شود. تحلیل دقیق داده‌های آماری نشان خواهد داد این سیاست ها تا چه میزانی برای حل تناقض آمار کلی بیکاری پایین با آمار بالای بیکاری در جوانان لهستانی اثربخش خواهد بود.
منابع: