سیاست دارویی بین‌المللی ازبکستان در چارچوب استراتژی سلامت 2030

جمهوری ازبکستان در دهه اخیر، به ویژه پس از روی کار آمدن شوکت میرضیایف، سیاست سلامت ملی خود را بر محور بومی‌سازی دارو، افزایش دسترسی عمومی‌به داروهای با کیفیت و ارتقاء ظرفیت صنعتی این حوزه بازطراحی کرده است.

یکی از اسناد کلیدی در این زمینه، «استراتژی توسعه صنعت داروسازی تا سال 2030» است که با هدف کاهش واردات، افزایش صادرات، تقویت نوآوری و انتقال فناوری از کشورهای توسعه‌یافته یا در حال توسعه پیشرو، تدوین شده است. در این چارچوب، رویکرد ازبکستان نه بر خودکفایی مطلق، بلکه بر مشارکت‌های چندجانبه و فناورانه در مقیاس بین‌المللی استوار است.

ازبکستان با هدف تبدیل‌شدن به قطب داروسازی منطقه‌ای در آسیای مرکزی، سیاست خارجی سلامت‌محور خود را فعال کرده و تلاش می‌کند با شرکت‌های بزرگ دارویی در قاره‌های مختلف قراردادهایی برای تولید مشترک، انتقال فناوری، آموزش نیروی انسانی و ارتقاء استانداردهای کیفی به امضا برساند. این کشور همچنین نهادهایی مانند آژانس توسعه صنعت داروسازی و مراکز ایمنی دارو را به عنوان بازیگران راهبردی در این سیاست‌گذاری معرفی کرده که با نمایندگی از دولت، مجری دیپلماسی فناورانه در عرصه سلامت هستند.

۱. همکاری با مصر: مشارکت جنوب–جنوب برای بومی‌سازی داروهای پایه

در ژوئیه ۲۰۲۵، سفر کاری مشترکی از سوی شرکت‌های Propharm Partners و Lafz از ازبکستان به مصر انجام شد. این سفر در راستای سیاست بلندمدت دولت ازبکستان برای همکاری با کشورهای جهان جنوب در حوزه داروسازی و انتقال فناوری طراحی شده بود. در جریان این سفر، توافق‌نامه‌ای میان طرف‌های ازبک و شرکت‌های برجسته مصری از جمله EIPICO، MUP و October Pharma برای واردات داروهای باکیفیت، قیمت مناسب و دارای امکان بومی‌سازی در ازبکستان امضا شد. همچنین، توافق با هلدینگ ACDIMA به‌عنوان نهاد دولتی مصر برای بومی‌سازی کامل تولید دارو در ازبکستان به نتیجه رسید.

 

اهمیت این همکاری در آن است که مصر، یکی از معدود کشورهای در حال توسعه با ظرفیت صنعتی بزرگ در تولید داروهای ژنریک است و این تجربه می‌تواند با شرایط ساختاری ازبکستان همخوانی داشته باشد. مصر نه تنها به‌عنوان صادرکننده دارو، بلکه به‌عنوان شریک انتقال فناوری، در این همکاری ظاهر شده و ازبکستان نیز نقش فعال و نه منفعل در مذاکرات ایفا کرده است. این مدل از مشارکت «جنوب–جنوب»، نسبت به مدل‌های سنتی وابستگی به کشورهای غربی، انعطاف‌پذیرتر، کم‌هزینه‌تر و بومی‌تر به نظر می‌رسد.

۲. همکاری با Walvax چین: توسعه واکسن‌سازی و تقویت امنیت زیستی

در حاشیه سفر هیأتی ازبک به چین در ژوئیه ۲۰۲۵، مذاکراتی میان وزارت بهداشت ازبکستان و شرکت چینی Walvax Biotechnology انجام شد. این شرکت که از تولیدکنندگان اصلی واکسن در چین محسوب می‌شود، در زمینه تولید واکسن‌های مبتنی بر فناوری mRNA و سایر پلتفرم‌های زیستی پیشرفته فعالیت می‌کند.

در این دیدار، محورهای اصلی شامل راه‌اندازی تولید محلی واکسن، ثبت و اخذ مجوز برای واکسن‌های جدید، یافتن شرکای محلی و برنامه‌ریزی برای صادرات به بازار آسیای مرکزی و کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) بود. اهمیت این همکاری از دو منظر قابل توجه است: نخست آنکه تولید واکسن نیازمند زیرساخت‌های علمی، آزمایشگاهی و نظارتی پیچیده است و ازبکستان با مشارکت با Walvax می‌تواند گام بلندی در ارتقاء ظرفیت خود در حوزه زیست‌دارو بردارد؛ دوم آنکه چین در چارچوب پروژه کمربند و جاده به دنبال توسعه زنجیره‌های تأمین سلامت در منطقه است و ازبکستان می‌تواند نقش هاب منطقه‌ای را ایفا کند.

همکاری با Walvax، به نوعی تجلی عملی یک سیاست سلامت–صنعت هم‌افزا است که از یک سو به تقویت سلامت عمومی از طریق واکسیناسیون پایدار کمک می‌کند، و از سوی دیگر، اشتغال‌زایی و توسعه فناوری پیشرفته را نیز در پی دارد.

۳. همکاری با Galenicum اسپانیا: انتقال فناوری و تطابق با استانداردهای اروپایی

در تاریخ ۱۷ ژوئیه ۲۰۲۵، نماینده شرکت Galenicum اسپانیا در تاشکند با مدیر آژانس توسعه صنعت داروسازی ازبکستان دیدار کرد. در این دیدار، Galenicum اعلام کرد که آمادگی دارد در چارچوب یک مشارکت راهبردی بلندمدت، خط تولید در ازبکستان راه‌اندازی کرده، فناوری‌های دارویی پیشرفته را منتقل کند و استانداردهای کیفی اروپایی را در تولیدات بومی جاری سازد.

شرکت Galenicum که تحت نظارت آژانس دارویی اروپا (EMA) فعالیت می‌کند، تولیدات خود را در چند کشور صادر می‌کند و همکاری آن با ازبکستان می‌تواند به ارتقاء کیفیت تولیدات داخلی تا سطح صادراتی منجر شود. ویژگی ممتاز این همکاری در آن است که نه‌تنها انتقال فناوری اتفاق می‌افتد، بلکه چارچوب‌های نظارتی، آموزش منابع انسانی و حتی راهکارهای بازاریابی نیز از سوی شریک اسپانیایی ارائه خواهد شد.

ازبکستان در این همکاری، سیاست ایجاد تعادل میان شرکای شرقی و غربی را پیاده کرده و نشان داده که در روابط بین‌الملل خود نه به‌دنبال وابستگی به شرق، و نه غرب است، بلکه به‌دنبال استفاده ترکیبی از ظرفیت‌های جهانی در جهت منافع ملی خود است.

 

منابع:

- UzDaily.com. (2025, July 15). Misr kompaniyasi O‘zbekistonda dori vositalari ishlab chiqarishni mahalliylashtirish bo‘yicha qo‘shma loyihada ishtirok etadi. Retrieved from: https://www.uzdaily.uz/uz/misr-kompaniyasi-ozbekistonda-dori-vositalari-ishlab-chiqarishni-mahalliylashtirish-boyicha-qoshma-loyihada-ishtirok-etadi

-UzDaily.com. (2025, July). O‘zbekiston va Walvax mahalliy vaksina ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yishni muhokama qilmoqda. Retrieved from: https://www.uzdaily.uz/uz/ozbekiston-va-walvax-mahalliy-vaksina-ishlab-chiqarishni-yolga-qoyishni-muhokama-qilmoqda

-UzDaily.com. (2025, July 17). Ispaniyaning Galenicum farmatsevtika kompaniyasi O‘zbekistonda ishlab chiqarishni mahalliylashtirishni rejalashtirmoqda. Retrieved from: https://www.uzdaily.uz/uz/ispaniyaning-galenicum-farmatsevtika-kompaniyasi-ozbekistonda-ishlab-chiqarishni-mahalliylashtirishni-rejalashtirmoqda

-Ministry of Health of Uzbekistan (2023). Strategy for Development of Pharmaceutical Industry 2023–2030. Tashkent.

-UNIDO (2022). Pharmaceutical Sector Development in Central Asia: Challenges and Opportunities. Vienna.

-WHO (2023). Global Vaccine Market Report. Geneva.