تصویب لایحه استارت آپ ها در اتیوپی

اتیوپی پس از نیم دهه بازنگری و بحث‌های بین وزارتخانه‌ای، اولین بیانیه استارتاپی خود را تصویب کرد و شفافیت قانونی، مسیرهای تأمین مالی و مشوق‌های نوآوری مورد انتظار را به ارمغان آورد.

پس از نیم دهه بازنگری و بحث‌های بین وزارتخانه‌ای، اتیوپی اولین بیانیه استارتاپی خود را تصویب کرد. این لایحه طبقه‌بندی‌های روشنی از استارت‌آپ‌ها ارائه می‌دهد، دسترسی به ابزارهای تأمین مالی دولتی و خصوصی را مشخص می‌کند و مسیرهایی برای مشوق‌ها ایجاد می‌کند. این شامل امتیازات معاف از عوارض گمرکی، تخفیف‌های مالیاتی و طرح‌های تضمین ریسک اعتباری می‌شود.

چالش پیش روی اجرا

برای اینکه این اعلامیه چیزی بیش از یک اعلامیه نمادین باشد، سازمان‌های نظارتی باید به سرعت برای عملیاتی کردن مفاد لایحه اقدام کنند، سازوکارهای تأمین مالی قابل دسترس را طراحی کنند و اطمینان حاصل کنند که طرح‌های تشویقی فراگیر، شفاف و مناسب استارت‌آپ‌ها هستند.

تاریخچه حمایت دولت  از استارت آپ ها در اتیوپی

از سال ۲۰۱۸ با انتخاب آبی احمد به‌عنوان نخست‌وزیر، دولت اتیوپی برای آزادسازی اقتصاد (از جمله بخش مخابرات)، تصویب سیاست فناوری و نوآوری (STI)[1]، راه‌اندازی طرح Digital Ethiopia و ایجاد صندوق نوآوری اقدام کرد. [2] در سال ۲۰۲۰ پیش‌نویس «قانون استارتاپ ملی» شامل تشکیل شورای ملی استارتاپ، اختیارات قانونی و رفع موانع ثبت شرکت‌ها منتشر شد. [3] در اکتبر ۲۰۲۳ برنامه NEST (Next Ethiopian Startup) به‌طور رسمی‌توسط معاون نخست‌وزیر معرفی شد تا فعالیت‌های کارآفرینی جوانان را تقویت کند. [4] همچنین برنامه‌ها و همکاری‌های بین‌المللی مانند مشارکت با MasterCard Foundation، Gates Foundation و Khalifa Foundation برای تأمین سرمایه و توسعه کسب‌وکارهای کوچک با وعده‌های مالی صدها میلیون دلاری راه‌اندازی شدند. [5]

وضعیت فعلی (در ۲۰۲۵)

در سال ۲۰۲۴، سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های اتیوپی حدود ۳۰۰ میلیون دلار بود که ۷۵ درصد نسبت به سال قبل افزایش داشته است. سرمایه‌گذاری‌ها به تفکیک در بخش‌ فین‌تک[6] حدود ۱۲۰ میلیون دلار، اگ‌تک[7] حدود ۷۰ میلیون دلار، هلت‌تک[8] حدود ۵۰ میلیون دلار، گرین‌تک[9] حدود ۴۰ میلیون دلار و ای‌کامرس[10] و لجستیک حدود ۳۰ میلیون دلار است. 

ارزش کل استارتاپ‌ها [11](TEV) بیش از ۳۰۲ میلیون دلار شده و حدود ۴۸۹ شرکت مورد بررسی قرار گرفته‌اند. استارتاپ‌ها در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۵ هزار تا ۳۰ هزار شغل ایجاد کرده‌اند. بخش‌ها و شرکت‌های پیشرو، شامل استارتاپ‌هایی مثل [12]ArifPay،  Kacha[13]، SantimPay و Gebeya در حوزه فین‌تک، اگ‌تک، هلت‌تک و ادو‌تک در حال فعالیت هستند.[14]

طبق گزارش StartupBlink، آدیس‌آبابا مرکز استارتاپ‌هاست و در رتبه جهانی ۳۲۸ و رتبه دهم در آفریقا قرار دارد. بیش از ۳۰۰ استارتاپ در اکوسیستم آدیس‌آبابا فعالیت دارند که نزدیک به ۹۷ درصد کل استارتاپ‌های کشور را شامل می‌شوند. در برآورد جامع توسط GrowthAfrica و Systemic Innovation، از مجموع ۵۶۲ شرکت، ۴۸۹ شرکت زیر ۱۰ سال (استارتاپ) طبقه‌بندی شده‌اند [15]. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که تعداد استارتاپ‌های فعال در کشور در حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ است، اگر تمرکز بر شرکت‌های نوپا باشد و نام‌های مختلف و تعریف خاص دولتی مد نظر باشد.

چالش‌ها موجود

• دسترسی محدود به سرمایه‌گذار  Angel [16] و VC[17]، و دشواری دریافت وام بانکی
• مقررات ناتمام (Startup Act هنوز نهایی نشده)، فرآیند پیچیده ثبت کسب‌وکار و ضعف حفاظت از مالکیت فکری
• زیرساخت دیجیتال ضعیف (اینترنت کند یا ناپایدار در مناطق روستایی)، و کمبود نیروی متخصص در صنایع فناوری

جمع‌بندی و چشم‌انداز

دولت اتیوپی در سال‌های اخیر تلاش کرده با تصویب سیاست‌های حمایتی، ایجاد صندوق‌های نوآوری، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و راه‌اندازی استارتاپ پارک‌ها محیط مساعدی برای رشد استارتاپ‌ها فراهم کند. هرچند تعداد استارتاپ‌ها هنوز نسبت به کشورهای پیشرفته کمتر است، اما رشد سرمایه‌گذاری، اشتغال‌زایی، و رتبه جهانی رو به افزایش است.

چالش‌های عمده شامل تأمین مالی، بروکراسی، بی‌ثباتی قوانین، زیرساخت دیجیتال ناکافی و کمبود نیروی انسانی ماهر هستند. با تصویب نهایی «Startup Act»، توسعه زیرساخت‌ها و افزایش همکاری‌های جهانی، اتیوپی به‌سرعت در مسیر تبدیل‌شدن به یکی از مراکز نوآوری منطقه قرار دارد.[18]

[1] سیاست علم، فناوری و نوآوری (STI)" تدوین و اجرای یک برنامه جامع دولتی یا ملی

[2] https://thecondia.com/reforms-give-ethiopias-startup-ecosystem-a-fighting-chance/?utm

[3] https://awibethiopia.org/focus/the-startup-ecosystem-in-ethiopia/?utm_source=chatgpt.com

[4] awibethiopia.org

[5] https://www.ena.et/web/eng/w/eng_

 [6] Financial Technology استفاده از فناوری برای بهبود خدمات مالی

 [7] Agricultural Technology   استفاده از تکنولوژی برای بهینه‌سازی تولید، مدیریت منابع و فرآیندهای کشاورزی

 [8] Health Technology   استفاده از تکنولوژی برای بهبود سلامت افراد و خدمات درمانی

[9] Green Technology راه‌حل‌هایی برای حفظ محیط زیست و کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی

[10] Electronic Commerce تجارت الکترونیکی؛ خرید و فروش آنلاین کالا یا خدمات

[11] Total Enterprise Value    ) ارزش کل شرکت    cash – total Debt + Market Capitalization =  TEV )

[12] اولین اپراتور استارت آپ در اتیوپی ( خرید دیجیتالی )

[13] کیف پول دیجیتال و خدمات پرداخت در اتیوپی

[14]https://www.addisstartup.com/blog/the-ethiopian-startup-landscape?utm_source=chatgpt.com

 [15] https://shega.co/news/total-enterprise-value-of-ethiopian-startups-passes-

 [16] Angel Investor (سرمایه‌گذار فرشته‌ای)

 [17] VC (Venture Capitalist) - سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر

 [18] https://www.reddit.com/r/Ethiopia/comments/am/why_do_most_software_companies_ignore_ethiopia/?utm_source=chatgpt.com