عصر طلایی بانک‌ها در صربستان

در سال ۲۰۲۴، بخش بانکی صربستان با دارایی‌های خالص ۶۰۵۰ میلیارد دینار (معادل ۵۱.۷ میلیارد یورو) عملکردی پایدار و سودآوری داشته است. بانک‌ها پیش‌بینی می‌کنند که رشد وام‌ها در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ بیش از ۵ درصد باشد، که عمدتاً به دلیل افزایش تقاضای وام‌های خانوار است.

سود پیش از کسر مالیات بانک‌ها در صربستان طی سال گذشته، به ۱.۵ میلیارد یورو رسید. طبق گزارش "نبض بخش بانکی" شرکت EY، بازده دارایی‌ها ۲.۸ درصد و بازده حقوق صاحبان سهام ۲۰.۳ درصد بوده است.این ارقام، بالاترین سطح ثبت‌شده از زمان اصلاحات بخش بانکی در اوایل دهه ۲۰۰۰ به شمار می‌روند و نشان‌دهنده تداوم روند صعودی سودآوری از سال ۲۰۲۱ هستند.

کلید اصلی این سودآوری چشمگیر، افزایش قابل‌توجه حاشیه سود بهره بوده است. در سال ۲۰۲۳، نرخ‌های وام‌دهی با سرعت بیشتری نسبت به نرخ‌های سپرده رشد کردند و این امر به بانک‌ها امکان داد تا سودهای کلانی به دست آورند.

با نگاهی به محیط اقتصاد کلان جهانی، شرکت EY  خاطرنشان می‌کند که این محیط با تورم بالا، نرخ‌های بهره بالا و رشد اقتصادی کند مشخص می‌شود. از سال ۲۰۲۲، بانک‌ها در سراسر جهان در بحبوحه تورم بالا و افزایش نرخ‌ها، سودآوری بالایی را تجربه کرده‌اند.در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴، بازده حقوق صاحبان سهام بانک‌های منطقه یورو به ۱۰ درصد رسید، در حالی که این رقم در سال ۲۰۲۱ تنها ۱ درصد بود. این جهش چشمگیر، نتیجه افزایش سریع‌تر نرخ‌های بهره وام نسبت به نرخ‌های سپرده بوده است.

در صربستان، فشارهای تورمی از اواخر سال ۲۰۲۴ و اوایل ۲۰۲۵ دوباره شدت گرفت. بانک مرکزی صربستان (NBS) از سپتامبر ۲۰۲۴ سیاست نرخ بهره خود را ثابت نگه داشته است. بر اساس گزارش EY، نقدینگی در سیستم بانکی همچنان فراوان است و بانک مرکزی از اواخر سال ۲۰۲۳ به طور هفتگی بین ۳ تا ۳.۵ میلیارد یورو از طریق معاملات بازخرید (رٍپو) از بازار خارج کرده است، که نشان‌دهنده سطح بالای نقدینگی است.از ابتدای سال ۲۰۲۳، سپرده‌ها رشد قابل‌توجهی داشته و نقدینگی فراوانی برای بانک‌ها فراهم کرده است. با این حال، رشد اعتبارات تا اواسط سال ۲۰۲۴ تقریباً راکد بود و تنها از آن زمان به بعد شتاب گرفت.

رشد اعتبارات در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ عمدتاً به وام‌های خانوار وابسته بوده است. در سال ۲۰۲۴، وام‌دهی به خانوارها ۱.۴ میلیارد یورو افزایش یافت، در حالی که وام‌های شرکتی تنها ۸۰۰ میلیون یورو رشد داشت.بانک‌ها از سال ۲۰۲۳ بخش عمده نقدینگی مازاد خود را به سمت سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه دولتی و عملیات بازخرید اوراق بهاداربا بانک مرکزی هدایت کرده‌اند. در مقایسه با پایان سال ۲۰۲۲، مجموع این سرمایه‌گذاری‌ها حدود ۳.۵ میلیارد یورو افزایش یافته و به حدود ۱۱ میلیارد یورو رسیده است.سودآوری بی‌سابقه بانک‌ها عمدتاً از گسترش حاشیه سود بهره ناشی شده است. تا فوریه ۲۰۲۵، میانگین نرخ وام‌دهی به ۷.۲ درصد رسید، در حالی که این رقم در ژانویه ۲۰۲۲ تنها ۴.۴ درصد بود. در مقابل، نرخ‌های بهره سپرده از ۱.۳ درصد در ژانویه ۲۰۲۲ به ۳.۴ درصد افزایش یافت.

حاشیه سود بهره نه تنها نسبت به سطوح پیش از سال ۲۰۲۲ به طور قابل‌توجهی رشد کرده، بلکه انتظار می‌رود در آینده نیز بالا باقی بماند. اکثر بانک‌های مرکزی، از جمله بانک مرکزی صربستان، به دلیل بازگشت فشارهای تورمی، سیاست‌های تسهیل پولی را متوقف کرده‌اند.

با این حال، کارشناسان EY هشدار می‌دهند که حفظ این سطح از سودآوری ممکن است دشوار باشد. در سال گذشته، وام‌های مشکل‌دار تنها ۲.۵ درصد از کل وام‌ها را تشکیل می‌دادند، اما احتمال افزایش ریسک اعتباری و رشد اندک وام‌های غیرجاری (NPLs) و همچنین هزینه‌های تأمین مالی در ماه‌های آینده وجود دارد.در سال ۲۰۲۴، درآمد عملیاتی بخش بانکی صربستان با ۲۰ درصد افزایش نسبت به سال قبل به ۲.۹ میلیارد یورو رسید. در مقابل، هزینه‌های عملیاتی با رشدی ۱۱ درصدی به ۱.۴ میلیارد یورو بالغ شد.

درآمد حاصل از بهره با ۱۶ درصد رشد به ۳.۱ میلیارد یورو رسید که نتیجه افزایش حاشیه سود بهره و گسترش وام‌دهی بود. هزینه‌های بهره در همین دوره ۹۰۰ میلیون یورو گزارش شد.درآمد کارمزد و کمیسیون نیز با ۱۷ درصد افزایش به ۱.۱ میلیارد یورو رسید، در حالی که هزینه‌های مرتبط با آن ۱۱ درصد رشد کرد و به ۴۰۰ میلیون یورو رسید. نکته قابل‌توجه این است که درآمد کارمزد بانک‌ها از سال ۲۰۱۹ بیش از دو برابر شده، این در حالی است که بانک‌ها سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در دیجیتالی شدن انجام داده‌اند.

نسبت هزینه به درآمد از ۷۵ درصد در سال ۲۰۲۰ به ۵۰ درصد در سال ۲۰۲۴ کاهش یافت. این بهبود نه تنها به دلیل افزایش درآمد، بلکه به دلیل اقدامات بهینه‌سازی هزینه‌ها، از جمله کاهش فضای فیزیکی شعب و نیروی کار در نتیجه تحول دیجیتال، محقق شد.به عنوان مثال، دارایی هر شعبه بانکی از ۴.۴۶ میلیون یورو در سال ۲۰۱۹ به ۷ میلیون یورو در سال ۲۰۲۴ افزایش یافت. روند مشابهی در دارایی هر کارمند مشاهده شد، اگرچه این افزایش تا حدودی کمتر است.

تقریباً تمام بانک‌ها در سال ۲۰۲۴ شاهد افزایش سود عملیاتی و سود پیش از کسر مالیات بودند. در میان بانک‌های بزرگ، بانک رایفایزن (Raiffeisen) با ۲۲.۳ درصد رشد سود عملیاتی، بهترین عملکرد را داشت و بالاترین سود خالص سال را گزارش کرد. سود پیش از کسر مالیات این بانک با ۷۵.۶ میلیون یورو افزایش به ۲۸۹ میلیون یورو رسید.

بانک اینتسا (Banca Intesa) با ۵۶.۵ میلیون یورو افزایش، سود پیش از کسر مالیات خود را به ۲۶۰ میلیون یورو رساند و بانک یونی‌کردیت (UniCredit) با ۵۰.۸ میلیون یورو رشد، سود ۲۳۰ میلیون یورویی ثبت کرد.

پنج بانک برتر در سال گذشته ۶۲ درصد از کل دارایی‌های بخش بانکی را در اختیار داشتند. با این حال، سال ۲۰۲۵ با تغییرات مهمی آغاز شد؛ ادغام بانک آیک AIK Banka ودیرکنایوروبانک Eurobank Direktna  تکمیل شد و AIK  بانک آیک را به سومین بانک بزرگ صربستان از نظر دارایی تبدیل کرد.تحلیلگران EY پیش‌بینی می‌کنند که روند ادغام و اکتساب در بخش بانکی صربستان ادامه خواهد یافت.

 در سال ۲۰۲۳، بانک AIK Banka توافق‌نامه‌ای برای خرید ۱۰۰ درصد سهام Eurobank Direktna  امضا کرد که در سال ۲۰۲۵ تکمیل شد. این ادغام تعداد بانک‌های فعال در صربستان را به ۲۰ بانک کاهش داد و AIK Banka را به سومین بانک بزرگ کشور از نظر دارایی‌ها تبدیل کرد. همچنین، شایعاتی وجود دارد که حداقل ۴ بانک دیگر در حال حاضر به دنبال مالکان جدید هستند، که نشان‌دهنده ادامه روند ادغام در سال‌های آینده است.

رشد اقتصادی صربستان در سال ۲۰۲۴ به ۳.۵ درصد رسید و مراجع ذیربط اقتصادی این کشور پیش‌بینی نموده اند  از سال ۲۰۲۵ به ۴ تا ۵ درصد افزایش یابد. این میزان رشد با افزایش قابل‌توجه سپرده‌ها همراه بوده است. سپرده‌های دیناری از کمتر از ۱۸ میلیارد دینار در سال ۲۰۱۲ به بیش از ۱۵۹ میلیارد دینار در سال ۲۰۲۴ رسیده‌اند. همچنین، سپرده‌های ارزی از ۸.۳ میلیارد یورو در سال ۲۰۱۲ به ۱۴.۹ میلیارد یورو افزایش یافته‌اند.

در سال ۲۰۲۳، نسبت وام‌های غیرجاری (Non-Performing Loans) به کل وام‌ها در صربستان ۳.۲ درصد بود که به طور کامل توسط ذخایر بانکی پوشش داده شده بود. این رقم در مقایسه با میانگین اتحادیه اروپا (حدود ۲ درصد) بالاتر است، اما بانک‌های صربستان با نسبت پوشش (Coverage Ratio) بیش از ۱۰۰ درصد، آمادگی بیشتری برای مدیریت این وام‌ها دارند. با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که این نسبت ممکن است در سال ۲۰۲۵ به دلیل فشارهای تورمی افزایش یابد.

 در سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۴، وام‌دهی به شرکت‌ها با افزایش ۶۵.۹ میلیارد دینار (بزرگ‌ترین افزایش فصلی از سال ۲۰۰۸) مواجه شد. بیشترین رشد در وام‌های نقدینگی و سرمایه در گردش مشاهده شد. همچنین، وام‌های خانوارها در این دوره ۴۸.۳ میلیارد دینار افزایش یافت که بیش از نیمی از آن مربوط به وام‌های نقدی بود.

https://www.danas.rs/vesti/ekonomija/banke-profit-kamatne-marze/