سیستم بهداشت عمومی در نیکاراگوا

اگر سیستم بهداشت عمومی‌کشورها را به عنوان عنصر حیاتی در پیشرفت و رفاه آن کشور بدانیم، دولت نیکاراگوا در چند دهه گذشته با اتخاذ رویکردهای نوآورانه‌ در مقابل چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و زیر ساختی موجود، همواره در تلاش برای فراهم کردن دسترسی به خدمات پزشکی برای جمعیت متنوع بوده است. این مقاله نگاهی تحلیلی به عملکرد سیستم بهداشت عمومی نیکاراگوا، ساختار و مدل‌های آن، هزینه‌ها، دستاوردهای حاصل شده و موانع موجود بر سر راه پیشرفت خواهد داشت.

سیستم بهداشت نیکاراگوا اساساً عمومی است و دولت، از طریق نهادهایی که جنبه‌های مختلف مراقبت های درمانی و بهداشتی را از مراحل پیشگیری تا درمان‌های تخصصی پوشش می‌دهند، مداخله قوی دارد.

1. وزارت بهداشت نیکاراگوا (MINSA) نهاد اصلی مسئول تدوین، پیاده‌سازی و نظارت بر سیاست‌های بهداشت عمومی در کشور است. این وزارتخانه مسئول مدیریت و عملیات شبکه مراکز بهداشتی اولیه، بیمارستان‌های عمومی و برنامه‌های پیشگیرانه است. وزارت بهداشت نیکاراگوا همچنین مسئول توزیع منابع پزشکی و اجرای کمپین‌های واکسیناسیون و آموزش در زمینه بهداشت عمومی است.

 

• مؤسسه تأمین اجتماعی نیکاراگوا (INSS)

مؤسسه تأمین اجتماعی نیکاراگوا (INSS) یکی دیگر از نهادهای اصلی در سیستم بهداشت کشور است که به مراقبت‌های بهداشتی برای کارگران و خانواده‌های آنان اختصاص دارد. INSS مراقبت‌های پزشکی را برای کسانی که عضو سیستم تأمین اجتماعی هستند از طریق بیمارستان‌ها و کلینیک‌های تخصصی ارائه می‌دهد و  پوشش آن برای برخی از گروه‌های جمعیتی محدود است.

• شبکه مراقبت‌های اولیه و بیمارستان‌های عمومی

ساختار مراقبت در نیکاراگوا از طریق شبکه‌ای از مراکز بهداشتی، بیمارستان‌ها و واحدهای تخصصی سازماندهی شده است که در سه سطح مختلف خدمات ارائه می‌دهند:

• سطح اول: از طریق مراکز بهداشت، کلینیک‌ها و مطب‌ها، برنامه‌های تدوین شده در این سطح شامل ارائه مراقبت‌های اولیه و پیشگیرانه به مردم است. در مناطق روستایی که دسترسی به بیمارستان‌ها محدود است، پست‌های بهداشتی نقش بسیار مهمی دارند.
• سطح دوم: در این سطح، بیمارستان‌های منطقه‌ای قرار دارند که برای ارائه خدمات درمانی پیچیده‌تر و انجام جراحی، تشخیص‌های تخصصی و مراقبت‌های اورژانسی آماده‌تر هستند. بیماران برای دریافت مراقبت‌های پیچیده‌تر به این بیمارستان‌ها ارجاع داده می‌شوند.
• سطح سوم: بیمارستان‌های تخصصی و مراکز درمانی ملی هستند که شامل بیمارستان‌های ارجاعی برای درمان بیماری‌های جدی و نادر و مراکز پزشکی برای مراقبت‌های جراحی پیچیده، پیوند اعضاء و درمان‌های تخصصی هستند.
• مراقبت در مناطق روستایی و تمرکز بر خدمات غیرمتمرکز

یکی از ویژگی‌های مهم سیستم بهداشت در نیکاراگوا، عدم تمرکز در خدمات بهداشتی است. دولت سیاستی را برای نزدیک‌تر کردن خدمات به مناطق دور افتاده کشور اتخاذ و پست‌های بهداشتی در مناطق روستایی ایجاد کرده است. در این طرح دولت از مدل سلامت خانواده و جامعه استفاده می‌کند. پست‌های بهداشت مراقبت‌های اولیه و پیشگیرانه را ارائه می‌دهند و بر پیشگیری از بیماری‌های بومی و ترویج رفتارهای سالم تمرکز دارند. در برخی موارد، این مراکز برای ارائه مراقبت‌های اولیه و درمان بیماری‌های شایع تجهیز شده‌اند.

• مدل مراقبت‌های اولیه بهداشت (APS)

نیکاراگوا از مدل مراقبت‌های اولیه بهداشتی (APS) پیروی می‌کند که توسط سازمان جهانی بهداشت  در کنفرانس آلماتا در سال 1978 پذیرفته شد. این مدل پیشگیری، آموزش بهداشت، ترویج سلامت و مشارکت جامعه را به عنوان ارکان اساسی برای تضمین سلامت برای همه معرفی می‌کند. از طریق این مدل، نیکاراگوا تلاش دارد تا دسترسی به خدمات بهداشت اولیه را برای هر فرد، صرف‌نظر از وضعیت اجتماعی، اقتصادی یا جغرافیایی‌ وی فراهم نماید.

ویژگی‌های مدل  APS

• رویکرد پیشگیرانه : APS تأکید زیادی بر پیشگیری از بیماری‌ها از طریق کمپین‌های واکسیناسیون، آموزش بهداشت، کنترل بیماری‌های شایع (مانند مالاریا، تب دنگی و سل) و ترویج رفتارهای سالم دارد.
• دسترسی همگانی : هدف سیستم بهداشت در نیکاراگوا فراهم کردن دسترسی برابر به خدمات بهداشت برای همه مردم است. مراقبت در مناطق روستایی و محروم یک اولویت است و پست‌های بهداشتی در مناطق دورافتاده بر این اساس فعالیت می‌کنند.
• ترویج سلامت: دولت از طریق کمپین‌های آموزشی و برنامه‌های اطلاع‌رسانی مردم را به پذیرش عادات سالم مانند بهداشت فردی، واکسیناسیون، تغذیه متعادل و ورزش ترغیب می‌کند.
• مشارکت جامعه: از طریق کمیته‌های بهداشت محلی، مردم نقش فعالی در تصمیم‌گیری‌های مربوط به مراقبت‌های بهداشتی دارند و نیازها را شناسایی کرده و در اجرای راه‌حل‌های محلی کمک می‌کنند.
• تأمین مالی و هزینه‌های بهداشت

اگرچه در سال‌های اخیر بودجه عمومی‌بهداشت در نیکاراگوا افزایش یافته است، اما همچنان در مقایسه با سایر کشورهای منطقه، متوسط ارزیابی می‌شود. بر اساس داده‌های اخیر بانک مرکزی نیکاراگوا  این کشور بین 6 تا 8 درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به بهداشت عمومی اختصاص می دهد.  بر اساس این حجم از بودجه ارائه شده، پیشرفت‌هایی در سیستم بهداشتی نیکاراگوا قابل مشاهده است، ولی همچنان از نیازهای سیستم بهداشت این کشور پایین تر است. بودجه مزبور بین وزارت بهداشت و سازمان تامین اجتماعی تقسیم می‌شود و توجه آن عموما بر زیرساخت‌های بیمارستانی، تأمین دارو و اجرای برنامه‌های پیشگیرانه معطوف است.

• منابع تأمین مالی
• بودجه عمومی ملی: دولت بخش قابل توجهی از بودجه خود را برای تأمین هزینه‌های بهداشت عمومی اختصاص می‌دهد. وزارت بهداشت مسئول توزیع این منابع است که به بیمارستان‌ها، مراکز بهداشتی، کادر پزشکی و برنامه‌های اجتماعی تخصیص می‌یابد.
• کمک‌های بین‌المللی: سازمان‌هایی مانند سازمان بهداشت پان‌امریکا (PAHO)، سازمان جهانی بهداشت (WHO) و دیگر نهادهای خارجی با منابع مالی و فنی به ویژه در زمینه‌های واکسیناسیون، مراقبت‌های اضطراری و کنترل بیماری‌های بومی‌به نیکاراگوا کمک می‌کنند.

2. چالش‌های مالی

علی رغم پیشرفت‌ها، سیستم بهداشت عمومی هنوز با اختلال بین نیازها و منابع در دسترس مواجه است. کمبود زیرساخت‌های بیمارستانی، کمبود داروهای تخصصی و کمبود کادر پزشکی موانع مداوم هستند که روند پیشرفت در زمینه‌های کلیدی را کند کرده است.

• موفقیت‌ها و موانع سیستم بهداشت عمومی
• موفقیت‌ها
• کاهش مرگ و میر کودکان: میزان مرگ و میر کودکان در دهه‌های اخیر به طور قابل توجهی در کشور نیکاراگوا کاهش یافته است، که ناشی از کمپین‌های واکسیناسیون و بهبود دسترسی به مراقبت‌های بارداری و نوزادی در این کشور است.
• کنترل بیماری‌های واگیر: نیکاراگوا پیشرفت‌های مهمی در از بین بردن بیماری‌هایی مانند فلج اطفال و کاهش شیوع بیماری‌هایی مانند سرخک و دیفتری به واسطه یک سیاست قوی واکسیناسیون عمومی‌به دست آورده است.
• بهبود مراقبت در مناطق روستایی: عدم تمرکز خدمات بهداشتی باعث شده است که بیشتر افراد در مناطق دور افتاده کشور نیز به خدمات اساسی دسترسی پیدا کنند، که این امر به ایجاد پست‌های بهداشتی و تقویت مراقبت‌های اولیه باز می‌گردد.
• موانع
• ناهماهنگی‌های منطقه‌ای: هرچند که پوشش خدمات درمانی در نیکاراگوا در طی سال های اخیر بهبود یافته است، هنوز تفاوت‌های دسترسی به خدمات در میان مناطق شهری و روستایی وجود دارد. مناطق روستایی هنوز با زیرساخت ضعیف، کمبود پزشک و کمبود منابع نسبت به مناطق شهری مواجه هستند.
• بیماری‌های غیرواگیر: با تغییر الگوهای بهداشتی و تغییر سبک زندگی مردم، بیماری‌هایی مانند دیابت، بیماری‌های قلبی عروقی و سرطان به طور قابل توجهی در نیکاراگوا افزایش یافته است که این مساله فشار مضاعفی به سیستم بهداشت این کشور وارد می‌آورد.
• کمبود فناوری و تجهیزات: کمبود تجهیزات پزشکی پیشرفته به دلیل ضعف مالی و همچنین محدودیت های ناشی از برخی تحریم ها علیه نیکاراگوا باعث گردیده است تا تامین امکاناتی مانند دستگاه‌های تشخیصی، تجهیزات جراحی و داروهای تخصصی همچنان مانعی برای بهبود کیفیت مراقبت است.