معرفی مناطق ویژه اقتصادی آستانه تکنو پلیس و اونت اوستیک شهر شیمکنت

در این گزارش به معرفی دو منطقه ویژه اقتصادی دیگر قزاقستان به ترتیب منطقه ویژه اقتصادی تکنوپلیس آستانه و اونت اوستیک شیمکنت پرداخته می‌شود. قزاقستان دارای 14 منطقه ویژه ای اقتصادی در سراسر کشور می‌باشد که هر کدام زمینه‌های فعالیت جداگانه ای دارد.

 با اجرایی شدن موافقت نامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اورآسیا از 25 اردیبهشت 1404، 87 درصد از کالاهای صادراتی ایران به پنج کشور عضو از جمله قزاقستان، از تعرفه گمرکی صفر بهره‌مند خواهند شد. برای توسعه مراودات تجاری ایران و قزاقستان می‌بایست از ظرفیت مناطق ویژه اقتصادی که دارای انواع معافیت های مالیاتی و برخوردار از مشوق های مالی و حمایت دولتی می‌باشد بهره برداری نمود.

در این نوشتار فهرستی از 14 منطقه ویژه‌ی اقتصادی قزاقستان به صورت جدولی معرفی می‌شود، سپس اطلاعات مربوط به دو منطقه ویژه اقتصادی آستانه تکنو پلیس و اونت اوستیک با ذکر مشخصات، زمینه‌های فعالیت، اهم شرکت های تجاری داخلی و خارجی فعال در آن، حجم تجاری و تفاهم نامه‌های بین المللی با سایر مناطق  ویژه اقتصادی خارجی با هدف آشنایی با کم و کیف فعالیت های این دو مجموعه صنعتی برای بررسی امکان ترسیم همکاری با مناطق آزاد تجاری و صنعتی کشورمان پرداخته می‌شود. امید است باتوجه به برگزاری بیستمین کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی، تجاری، علمی، فنی و فرهنگی ایران و قزاقستان در خردادماه 1404 زمینه همکاری در این حوزه فراهم گردد.

منطقه ویژه اقتصادی آستانه تکنوپلیس در سال 2017 با هدف توسعه نوآورانه آستانه از طریق جذب سرمایه‌گذاری و به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته، ایجاد صنایع با فناوری پیشرفته تمرکز بر تولیدات با تکنولوژی بالا و رقابت‌پذیر و توسعه و تجاری‌سازی فناوری‌ها و منطقه ویژه اقتصادی «أونتستیک» در شهر شیمکنت (به عنوان سومین شهر بزرگ) در جنوب قزاقستان در تاریخ ۶ ژوئیه ۲۰۰۵ با هدف توسعه صنعت نساجی و افزایش رقابت‌پذیری، افزایش سهم مصرف پنبه داخلی و تولید محصولات نساجی نهایی با ارزش افزوده بالا تأسیس شده است. موقعیت راهبردی منطقه ویژه اقتصادی اونت اوستیک در دسترسی به کشورهای آسیای مرکزی و جنوبی و قرار گرفتن در مسیر حمل و نقل بین المللی چین-اروپا، اهمیت این منطقه را دوچندان نموده است.

قزاقستان دارای ۱۴ منطقه ویژه اقتصادی (SEZ) فعال است که هر یک با هدف توسعه بخش‌های خاص اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری به شرح مورد اشاره در جدول زیر تأسیس شده‌اند:  

الف- منطقه ویژه اقتصادی «آستانه تکنوپلیس»

منطقه ویژه اقتصادی «آستانه تکنوپلیس» در سال ۲۰۱۷ با هدف توسعه نوآورانه شهر آستانه (نورسلطان) تأسیس شد و تا سال ۲۰۴۲ فعال خواهد بود. این منطقه مساحتی بالغ بر ۶۳۱٫۹۲ هکتار دارد و شامل سه بخش اصلی است:

1. دانشگاه نظربایف: با مساحت ۱۵۱٫۳۲ هکتار، میزبان ۸ پروژه با سرمایه‌گذاری ۵٫۵۶ میلیارد تنگه (11 میلیون دلار) است.
2. بلوار آبی-سبز: با مساحت ۴۷٫۵ هکتار، شامل یک پروژه با سرمایه‌گذاری ۳۲۸٫۵ میلیارد تنگه (650 میلیون دلار) است.
3. پارک صنعتی شماره ۲: با مساحت ۴۳۳٫۱ هکتار، در حال حاضر پروژه‌ای در آن اجرا نشده است.

اهداف تأسیس:

• توسعه نوآورانه آستانه از طریق جذب سرمایه‌گذاری و به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته
• ایجاد صنایع با فناوری پیشرفته تمرکز بر تولیدات با تکنولوژی بالا و رقابت‌پذیر
• تسریع توسعه فناوری‌های جدید بهبود شرایط برای تحقیقات، توسعه و تجاری‌سازی فناوری‌ها

فعالیت‌های اولویت‌دار در این منطقه شامل ۲۶ حوزه است، از جمله:

• تولید محصولات غذایی
• تولید مصالح ساختمانی
• لجستیک
• تحقیقات و توسعه
• بهداشت و داروسازی
• تولید ماشین‌آلات و تجهیزات
• فناوری اطلاعات
• ساختمان‌سازی

میزان سرمایه‌گذاری: برنامه‌ریزی شده است تا سال ۲۰۴۲ سرمایه گذاری در این منطقه به ۳۰۰ میلیارد تنگه (594 میلیون دلار) افزایش یابد. از این مقدار، پیش‌بینی می‌شود ۶۰ میلیارد تنگه (118 میلیون دلار) سرمایه‌گذاری خارجی باشد.

حجم تجاری: هدف‌گذاری برای تولید کالاها و خدمات در این منطقه تا سال ۲۰۴۲ به ۴۰۰ میزان میلیارد تنگه (792 میلیون دلار) است.

• همکاری‌های بین‌المللی و تفاهم‌نامه‌ها

سرمایه‌گذارانی از کشورهای آذربایجان، ترکیه، فرانسه، ایالات متحده، لهستان، آفریقای جنوبی، روسیه و چین در این منطقه فعال هستند. این حضور نشان‌دهنده همکاری‌های بین‌المللی گسترده و فرصت‌های موجود برای شرکت‌های خارجی است.

• شرکت‌های مهم ثبت‌شده و زمینه فعالیت

تا سال ۲۰۲۵، تعداد ۱۶ شرکت در این منطقه ثبت شده‌اند که در حوزه‌های مختلفی از جمله فناوری اطلاعات، مهندسی، تولید تجهیزات پزشکی و تحقیقات زیست‌فناوری فعالیت می‌کنند. فهرستی از شرکت‌های مهم ثبت‌شده در این منطقه عبارت اند از:

1. Swissgrow:
   • زمینه فعالیت: شرکت سوئیسی تولید کودهای معدنی
   • محصولات تولیدی: کودهای معدنی برای بهبود کیفیت خاک و افزایش بهره‌وری محصولات کشاورزی
2. Stahlbau:
   • زمینه فعالیت: تولید تجهیزات شهری تحت برند ایتالیایی IVECO
   • محصولات تولیدی: تجهیزات و ماشین‌آلات شهری، از جمله وسایل نقلیه خدمات شهری
3. Lokomotiv Kurastyru Zauyty JSC:
   • زمینه فعالیت: تولید لوکوموتیو و تجهیزات ریلی
4. Electric Locomotive Kurastyru Zauyty JSC (Alstom):
   • زمینه فعالیت: تولید لوکوموتیوهای برقی پیشرفته برای شبکه‌های ریلی
5. YDA Holding:
   • زمینه فعالیت: پروژه‌های ساخت‌وساز و توسعه زیرساخت، ساخت فرودگاه‌های بین‌المللی، پارک‌های صنعتی و پروژه‌های بزرگ عمرانی
6. GAK Capital LLP:
   • زمینه فعالیت: سرمایه‌گذاری و توسعه پروژه‌های صنعتی
7. TRENCO R&D LLP:
   • زمینه فعالیت: تحقیقات و توسعه در حوزه فناوری و ارائه راه‌حل‌ها و محصولات نوآورانه در زمینه فناوری و مهندسی

• مزایا و فرصت‌های حضور شرکت‌های ایرانی

شرکت‌های مستقر در این منطقه از معافیت‌های مالیاتی و گمرکی بهره‌مند می‌شوند، از جمله:

• مالیات بر درآمد شرکتی: ۰٪
• مالیات بر دارایی: ۰٪
• حقوق گمرکی: ۰٪
• مالیات بر زمین: ۰٪
• اجاره زمین: ۰ تنگه
• مالیات بر ارزش افزوده (VAT): ۰٪

این مزایا، همراه با زیرساخت‌های مدرن و دسترسی به بازارهای منطقه‌ای، فرصت‌های مناسبی برای شرکت‌های ایرانی فراهم می‌کند تا در حوزه‌های مختلف از جمله تولید، فناوری و تحقیقات در این منطقه سرمایه‌گذاری کنند. شرکت‌های ایرانی می‌توانند با ثبت شرکت یا ایجاد شعبه در این منطقه، از مزایای آن بهره‌مند شوند. امکان همکاری مشترک با شرکت‌های محلی یا بین‌المللی برای انتقال فناوری، تولید مشترک و تحقیقات و توسعه وجود دارد.

اطلاعات تماس:

• آدرس: خیابان کابان‌بای باتیر ۵۳، آستانه، قزاقستان
• ایمیل:  nuris_cluster@nu.edu.kzNuris

ب- منطقه ویژه اقتصادی اونت اوستیک  Ontustikشیمکنت

• منطقه ویژه اقتصادی «أونتستیک» در شهر شیمکنت (به عنوان سومین شهر بزرگ) در جنوب قزاقستان در تاریخ ۶ ژوئیه ۲۰۰۵ با هدف توسعه صنعت نساجی و افزایش رقابت‌پذیری، افزایش سهم مصرف پنبه داخلی و تولید محصولات نساجی نهایی با ارزش افزوده بالا تأسیس شد. این منطقه مساحتی بالغ بر ۲۰۰ هکتار دارد. همسایگی شیمکنت و استان ترکستان با ازبکستان و مجاروت آن با قرقیزستان، تاجیکستان و چین موقعیت ویژه ای به این منطقه ویژه اقتصادی بخشیده است. این منطقه از موقعیت جغرافیایی بسیار ممتاز و راهبردی برخوردار است که آن را به یکی از مناطق کلیدی در زنجیره تأمین و تجارت منطقه‌ای تبدیل می‌کند. شیمکنت به عنوان یک هاب تجاری در آسیای مرکزی، نقش حیاتی در تسهیل تجارت و اتصال کشورهای آسیای مرکزی و جنوبی ایفا می‌کند. شهر شیمکنت در مسیر اصلی بزرگراه بین‌المللی غرب چین – غرب اروپا قرار دارد. از طریق این بزرگراه، دسترسی مستقیم به آلماتی و آستانه، تاشکند (ازبکستان)، بیشکک (قرقیزستان)و مسیرهای جاده‌ای به افغانستان، ایران، چین و روسیه ممکن است.

زیرساخت های این منطقه ویژه اقتصادی با استفاده از بودجه جمهوری به مبلغ 8.2 میلیارد تنگه  (بیش از 16 میلیون دلار) ساخته شد.

برخی از شرکت‌های مهم فعال در این منطقه و محصولات تولیدی آن‌ها عبارت‌اند از:

•  Bal Tekstil LLP: بزرگ‌ترین تولیدکننده فرش و موکت در قزاقستان
•  AZALA Cotton LLP: تنها کارخانه تولید نخ پنبه در کشور
•  Khlopkoprom-Celluloza LLP: تنها تولیدکننده خمیر کاغذ سلولزی در قزاقستان
•  AGF Group LLP: بزرگ‌ترین شریک قزاقستانی برند جهانی
•  Alem BT LLP: بزرگ‌ترین کارخانه جوراب‌بافی در قزاقستان

• حجم مراودات تجاری منطقه ویژه اقتصادی

 منطقه ویژه اقتصادی «أونتستیک (Ontustik) در شهر شیمکنت در جنوب قزاقستان، در سال ۲۰۲۱ حجم تولید کالاها و خدماتی معادل ۷۲ میلیارد تنگه (بیش از 145 میلیون دلار) داشته است. تا سال 2023، مجموع سرمایه‌گذاری‌ها در این منطقه به 98.5 میلیارد تنگه  (195 میلیون دلار) رسیده است. با این حال، اطلاعات دقیقی درباره حجم تجاری سالانه یا میزان صادرات و واردات این منطقه در منابع موجود یافت نشد.

شرکت‌های مستقر در این منطقه از مزایای زیر بهره‌مند می‌شوند:

• معافیت‌های مالیاتی: شامل مالیات بر درآمد شرکتی، مالیات بر دارایی، مالیات بر زمین و مالیات بر ارزش افزوده
• معافیت‌های گمرکی: معافیت از حقوق گمرکی برای واردات کالا به منطقه
• زیرساخت‌های آماده: دسترسی به تأسیسات زیربنایی مانند آب، برق، گاز و فاضلاب
• اجاره رایگان زمین: اجاره زمین به‌صورت رایگان تا سال ۲۰۳۰
• معافیت از عوارض گمرکی هنگام واردات کالا به قلمرو  منطقه ویزه اقتصادی
• روش ساده برای استخدام نیروی کار خارجی
• زمین رایگان تا 10 سال

این مزایا فرصت‌های مناسبی برای شرکت‌های ایرانی فراهم می‌کند تا در زمینه‌های مرتبط با صنعت نساجی، تولید محصولات چرمی، کاغذ و محصولات شیمیایی در این منطقه سرمایه‌گذاری کنند و از تسهیلات موجود بهره‌مند شوند.

میزان اشتغال‌زایی:

• در منطقه ویژه اقتصادی «اونت اوستیک» بیش از ۱۰۵۶ شغل مستقیم ایجاد شده است.
• با راه‌اندازی پروژه‌های جدید در حوزه نساجی، پلیمر، بسته‌بندی و مواد شیمیایی، پیش‌بینی می‌شود اشتغال‌زایی در سال‌های آینده به بیش از ۲۰۰۰ نفر برسد.
• این منطقه با جذب پروژه‌های ازبکی، فرصت‌های اشتغال غیرمستقیم در حوزه‌های خدمات، لجستیک، حمل‌ونقل و آموزش فنی نیز فراهم کرده است.

• تفاهم‌نامه‌های همکاری با کشورهای خارجی

این منطقه در سال ۲۰۱۸ به دلیل جذب سرمایه‌گذاری ۱۴۰ میلیون دلاری از چین و همکاری‌های بین‌المللی، در رتبه‌بندی جهانی «مناطق آزاد سال» مجله  fDi قرار گرفت. دفتر نمایندگی این منطقه ویژه اقتصادی در چین افتتاح شده و در نمایشگاه‌ها و کنفرانس‌های بین‌المللی در ترکیه، دبی و کره جنوبی شرکت می نماید. این منطقه ویژه اقتصادی همکاری‌های متعددی با ازبکستان دارد. در مه ۲۰۲۳، توافقات سطح بالا در حوزه صنایع سبک و نساجی با طرف‌های ازبکی در راستای توسعه زنجیره تأمین نساجی و صادرات منطقه‌ای منعقد شد. این توافقات شامل سرمایه‌گذاری، انتقال فناوری و توسعه صادرات مشترک بوده است.

 در دسامبر ۲۰۲۱، دو کارخانه مشترک قزاقستانی-ازبکستانی در منطقه ویژه اقتصادی اونت اوستیک تأسیس شد. یکی از این پروژه‌ها کارخانه فرآوری فلز با سرمایه‌گذاری ۶.۳ میلیارد تنگه (حدود ۱۴.۵ میلیون دلار) و دیگری کارخانه تولید محصولات کاغذی بهداشتی با ظرفیت تولید سالانه ۱.۸ هزار تن و ارزش ۳۷۵ میلیون تنگه (حدود ۸۶۲.۹ هزار دلار) است.  علاوه بر این، در سال ۲۰۱۸، توافق‌نامه‌ای بین سازمان‌های گمرکی قزاقستان و ازبکستان برای به رسمیت شناختن متقابل کنترل‌های گمرکی برخی کالاها امضا شد که به تسهیل تجارت بین دو کشور کمک می‌کند.

• موقعیت ممتاز جغرافیایی در حمل و نقل منطقه ای و بین المللی

منطقه ویژه اقتصادی اونت اوستیک شیمکنت، از موقعیت جغرافیایی بسیار ممتاز و راهبردی برخوردار است که آن را به یکی از مناطق کلیدی در زنجیره تأمین و تجارت منطقه‌ای تبدیل می‌کند. این منطقه در همسایگی با ازبکستان و مجاورت با کشورهای قرقیزستان، تاجیکستان، چین و افغانستان موقعیت راهبردی در حمل و نقل بین المللی شرق –غرب و کریدور شمال –جنوب روسیه با کشورهای آسیای مرکزی  و آسیای جنوبی دارد.

• موقعیت جغرافیایی نزدیک به تاشکند  با 120 کیلومتر به شیمکنت این امکان را می‌دهد که محصولات تولیدی منطقه ویژه اقتصادی به سرعت به بازار ازبکستان برسند. این ارتباط نزدیک باعث تسهیل تجارت در صنایع مختلف مانند نساجی، مواد شیمیایی و صنایع غذایی شده است.
• فاصله شیمکنت با بیشکک ۳۰۰ کیلومتر است و ارتباطات زمینی و ریلی مناسب، امکان تبادل کالا را بین قرقیزستان و قزاقستان تسهیل می‌کند. تجارت محصولات کشاورزی، نساجی و محصولات صنایع دستی از قرقیزستان به قزاقستان و بالعکس به راحتی انجام می‌شود.
• فاصله شیمکنت به دوشنبه پایتخت تاجیکستان  حدود ۵۰۰ کیلومتر است که این فاصله کوتاه و دسترسی به مسیرهای جاده‌ای و ریلی به تاجیکستان باعث می‌شود تجارت و تبادل کالا میان این دو کشور تسهیل شود. به همین دلیل است که منطقه ویژه اقتصادی شیمکنت با تاجیکستان نیز ارتباطات تجاری قوی دارد. دسترسی آسان به خطوط حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای از شیمکنت به تاجیکستان، موجب تسهیل صادرات محصولات نساجی، فلزات، مواد اولیه و محصولات کشاورزی شده است.

• فاصله شیمکنت به کابل پایتخت افغانستان حدود ۱۲۰۰ کیلومتر است، افغانستان در حال حاضر یکی از بازارهای رو به رشد برای محصولات کشاورزی و صنعتی آسیای مرکزی است. با توجه به مسیرهای حمل‌ونقل از شیمکنت به تاجیکستان و افغانستان از طریق جاده‌ها و ریلی، این منطقه ویژه اقتصادی نقش مهمی در تسهیل تبادل کالا با افغانستان دارد.

 

• دسترسی به استان‌های غربی چین

• شیمکنت در نزدیکی مرز قزاقستان و چین قرار دارد و فاصله آن با استان‌های غربی چین به شرح زیر است:
• فاصله از شیمکنت به سین کیانگ (Xinjiang): حدود ۱۰۰۰ کیلومتر
• فاصله از شیمکنت به اورومچیپایتخت استان سین کیانگ: حدود ۱۲۰۰ کیلومتر
• این دسترسی نزدیک به استان‌های شینجیانگ و دیگر مناطق غربی چین فرصت‌های تجاری و اقتصادی زیادی را فراهم می‌آورد.
• شیمکنت به دلیل موقعیت جغرافیایی خود به عنوان یک پل تجاری برای تبادل کالاها با چین و سایر کشورهای آسیای مرکزی عمل می‌کند. مسیرهای حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای از شیمکنت به چین، به ویژه به استان‌های شینجیانگ، در حال توسعه و ارتقا هستند.

• راه‌آهن چین-قزاقستان که از شیمکنت می‌گذرد، یکی از مهم‌ترین مسیرهای ترانزیتی بین چین و کشورهای آسیای مرکزی است که به تسهیل صادرات و واردات کالا کمک می‌کند.
• منطقه ویژه اقتصادی شیمکنت با استان‌های غربی چین، به ویژه سین کیانگ دسترسی‌های قوی در زمینه‌های حمل‌ونقل، تجاری و اقتصادی دارد. این دسترسی‌ها و همکاری‌ها به عنوان یک پل تجاری و ترانزیتی میان قزاقستان، چین و سایر کشورهای آسیای مرکزی عمل می‌کند و فرصت‌های جدیدی برای شرکت‌های قزاقستانی و چینی فراهم می‌آورد.

این فاصله‌ها نشان می‌دهند که شیمکنت به عنوان یک هاب تجاری در آسیای مرکزی، نقش حیاتی در تسهیل تجارت و اتصال کشورهای آسیای مرکزی و جنوبی ایفا می‌کند.

حمل‌ونقل جاده‌ای - زمینی

• شهر شیمکنت در مسیر اصلی بزرگراه بین‌المللی غرب چین – غرب اروپا قرار دارد. از طریق این بزرگراه، دسترسی مستقیم به آلماتی و آستانه، تاشکند (ازبکستان)، بیشکک (قرقیزستان)و مسیرهای جاده‌ای به افغانستان، ایران، چین و روسیه ممکن است.

حمل‌ونقل ریلی

• شیمکنت دارای ایستگاه راه‌آهن مرکزی و اتصال به شبکه ریلی ملی قزاقستان است. از این طریق:
• به شهرهای صنعتی و بندری کشور (آکتائو، آتیرائو،آستانه و آلماتی) متصل است.
• امکان اتصال به شبکه ریلی ازبکستان، ترکمنستان، ایران، روسیه و چین وجود دارد.
• به خط راه‌آهن قزاقستان – ترکمنستان – ایران نیز متصل می‌شود که به بندرعباس و دریای عمان می‌رسد.

حمل‌ونقل دریایی

• شیمکنت به صورت مستقیم بندر ندارد اما از طریق شبکه ریلی و جاده‌ای به بندرهای مهم قزاقستان و کشورهای همسایه متصل می‌شود:
• بندر آکتائو در دریای خزر (حمل‌ونقل دریایی به روسیه، آذربایجان، ایران)
• بندر کوریک در ساحل خزر

جدول دسترسی و مسیرهای بین المللی و منطقه ایی شیمکنت

نوع حمل‌ونقل	مسیرهای کلیدی	دسترسی به کشورها
جاده‌ای	بزرگراه غرب چین – غرب اروپا	ازبکستان، ایران، قرقیزستان، روسیه
ریلی	شبکه ملی + خط ترانزیتی شمال–جنوب	ایران، چین، ترکمنستان، روسیه
دریایی غیرمستقیم	آکتائو، کوریک، بندرعباس	آذربایجان، روسیه، ایران

 

 

منابع:

- https://sez.qazindustry.gov.kz/en/article/sez-otstik-zapushcheno-48-proektov-na-obshchuyu-summu-985-mlrd-tenge?utm_source=chatgpt.com

- https://www.forbes.com/councils/forbesbusinesscouncil/2024/11/01/special-economic-zones-catalysts-for-trade-and-economic-development/

- https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1700000772

- https://sez.qazindustry.gov.kz/en/placemark/3?utm_source=chatgpt.com

- https://investastana.kz/en/about-city/support-mechanisms/

- https://www.wto.org/english/tratop_e/tpr_e/s459_e.pdf

- https://economictimes.indiatimes.com/small-biz/trade/exports/insights/exports-from-special-economic-zones-up-4-to-163-69-bn-in-2023-24/articleshow/110928036.cms?from=mdr

-                https://www.business-standard.com/industry/news/exports-from-special-economic-zones-up-4-to-163-69-bn-in-2023-24-124061100637_1.html

- https://primeminister.kz/en/news/reviews/arnayy-ekonomikalyk-aymaktarda-12-trln-tengege-315-ke-zhuyk-zhoba-iske-asyryldy-256343

- https://timesca.com/kazakhstan-ontustik-sez-enters-fdi-s-global-free-zones-of-the-year-ranking/

- https://shymkent.invest.gov.kz/doing-business-here/special-economic-zone/