جایگاه انرژی‌های تجدید پذیر در بلغارستان

در سال‌های گذشته، بخش انرژی بلغارستان تغییرات عمده‌ای در مقررات خود تجربه کرده است. برخی از این تغییرات به دلیل اصلاحات قانونی کمیسیون اروپا و برخی دیگر برای تطبیق با اهداف تعیین‌شده در توافق‌نامه سبز اروپا و قانون اقلیم اروپا و همچنین در پاسخ به توصیه‌های دوره‌ای اروپا بوده است، لذا توجه به انرژی‌های تجدید پذیر نیز افزایش یافته است.

بلغارستان برای انجام تعهدات خود نسبت به بسته‌های پیشنهادی اتحادیه اروپا، تغییراتی در قانون انرژی (EA)، قانون انرژی از منابع تجدیدپذیر (ERSA) و آیین‌نامه اتصال به شبکه شماره 6 (آیین‌نامه شماره 6)  اعمال کرده است.

فرآیندهای اداری برای حمایت از توسعه انرژی تجدیدپذیر ساده‌سازی شده‌اند. تمامی مجوزهای لازم برای ساخت، بازسازی یا راه‌اندازی تأسیسات تجدیدپذیر باید ظرف یک سال صادر شوند. بیانیه‌های اتصال به شبکه تا سه ماه پس از ارائه ضمانت معتبر هستند، که در این مدت سرمایه‌گذاران باید درخواست توافق‌نامه مقدماتی اتصال به شبکه دهند. توافق‌نامه‌های مقدماتی برای دو سال معتبر هستند و توافق‌نامه‌های نهایی باید پس از اخذ مجوز ساخت و قبل از انقضای توافق‌نامه مقدماتی درخواست شوند. زمان‌بندی کلی برای اتصال به شبکه، از درخواست بیانیه تا توافق‌نامه نهایی، حداکثر شش ماه است، که شامل طراحی و ساخت تأسیسات نمی‌شود.

مراکز خدمات اداری در شهرداری‌ها برای راهنمایی توسعه پروژه‌های تجدیدپذیر، تسهیل صدور مجوز و هماهنگی زمان‌بندی ساخت بین ذی‌نفعان تأسیس شده‌اند. این مراکز از صدور مجوزهای ساخت و راه‌اندازی پشتیبانی می‌کنند و اطمینان حاصل می‌کنند که پروژه‌ها به‌موقع اجرا شوند. علاوه بر این، اپراتورهای شبکه باید فهرست‌های الکترونیکی از درخواست‌های اتصال به شبکه معلق نگهداری کنند تا شفافیت را افزایش دهند. این فهرست‌ها،  اطلاعات به‌روزی از وضعیت درخواست‌های اتصال به شبکه ارائه می‌دهند و کارآیی را افزایش داده و تأخیرهای اداری را کاهش می‌دهند.

با تغییرات اخیر در قانون انرژی، بورس برق بلغارستان (IBEX) شروع به سازماندهی بازار گواهی‌های اصالت برق تولید شده، کرده است. پلتفرم جدید تجاری و گزارش‌دهی IBEX شرایطی برای انعطاف‌پذیری در اداره تجارت گواهی‌های اصالت به‌عنوان محصولات مرتبط با برق در بازار انرژی فراهم می‌کند، در حالی که سطح بالایی از شفافیت و کارآیی در بازار را تضمین می‌کند. با توجه به تمایل فزاینده شرکت‌های اروپایی برای دستیابی به ردپای کربن پایین، گواهی‌های اصالت به ابزاری محبوب برای ترویج تولید و مصرف انرژی تجدیدپذیر تبدیل شده‌اند، در حالی که اصالت آن را تضمین می‌کنند.

با تغییرات مقرراتی فوق انتظار می‌رود وضوح، ثبات و مشوق‌هایی برای سرمایه‌گذاران پروژه‌های تجدیدپذیر فراهم کند و به‌ویژه به ترویج پروژه‌های بادی ساحلی در بلغارستان منجر شود.

بلغارستان در سال 2024 تولید ناخالص برق از منابع تجدیدپذیر را معادل 8,597 گیگاوات ساعت گزارش کرده است که 22.5٪ از کل تولید ناخالص برق کشور را شامل می‌شود، این رقم 19.2٪  نسبت به  سال گذشته افزایش داشته است، طبق آمار آژانس توسعه انرژی پایدار (SEDA) و موسسه آمار ملی (NSI). این آمار نشان‌دهنده رشد قوی 11٪ سالانه در تولید انرژی تجدیدپذیر در سال 2024 است.آخرین داده‌های یورواستات نشان می‌دهد که انرژی‌های تجدیدپذیر 22.6٪ از مصرف نهایی ناخالص انرژی بلغارستان را در سال 2023 تشکیل داده‌اند که به طور قابل توجهی نسبت به 19.0٪ در سال 2022 افزایش یافته است، هرچند که هنوز کمتر از 23.3٪ اوج مشاهده‌شده در سال 2020 است. در حالی که بلغارستان همچنان عملکردی پایین‌تر از میانگین اتحادیه اروپا با 24.5٪ دارد، فاصله نسبت به سال گذشته کاهش یافته است. در میان پنج اقتصاد بزرگ بالکان، بلغارستان کمترین سهم از منابع تجدیدپذیر را در ترکیب انرژی خود ثبت کرده است. سهم انرژی به دست آمده از منابع تجدیدپذیر در مصرف نهایی بخش برق بلغارستان در سال 2023 به 29.4٪ افزایش یافته است که نسبت به 20.1٪ در سال 2022 تغییر کرده است و این امر تحت تاثیر گسترش بهره برداری از انرژی خورشیدی و کاهش تولید برق از نیروگاه‌های حرارتی با سوخت زغال‌سنگ است.

براساس آمار آژانس توسعه انرژی پایدار (SEDA)، ظرفیت نصب‌شده انرژی تجدیدپذیر بلغارستان در سال 2024 به 6.743 گیگاوات رسید که برای اولین بار بیش از نیمی از کل ظرفیت تولید برق نصب‌شده کشور را تشکیل می‌دهد. این افزایش قابل توجهی معادل 12.7٪ نسبت به 5.981 گیگاوات در سال 2023 بود. با این حال، نرخ رشد سالانه در سال 2024 با کاهش شدیدی مواجه شد، به‌ویژه در مقایسه با سال گذشته که رشد آن 26.6٪ بود.

کاهش رشد به اجرای تضمین‌های بانکی اجباری به مبلغ 25,600 یورو به ازای هر مگاوات برای پروژه‌های خورشیدی نسبت داده می‌شود که بعدها به ذخیره‌سازی انرژی نیز گسترش یافت. هدف از این اقدام جلوگیری از سرمایه‌گذاری‌های سفته‌بازی بود، اما همچنین علاقه بسیاری از سرمایه‌گذاران به ظرفیت‌های خورشیدی را کاهش داد و تکرار رشد چشمگیر سال 2023 را غیرممکن ساخت.

داده‌های SEDA نشان می‌دهد که در سال 2024 ظرفیت برق تجدیدپذیر در بلغارستان به میزان 761 مگاوات نسبت به سال گذشته افزایش یافته است که به طور کامل به دلیل تأسیسات جدید خورشیدی بوده است. انجمن تولید، ذخیره‌سازی و تجارت برق (APSTE) ظرفیت جدید نصب‌شده فتوولتائیک را 938 مگاوات برآورد کرده است، در مقایسه با افزوده شدن بیش از 1.2 گیگاوات در فتوولتائیک‌ها.

این پیشرفت به طور قابل توجهی از انتظارات APSTE برای حدود 1.5 گیگاوات ظرفیت جدید در سال 2023 عقب ماند، که در ابتدای سال 2024 پس از نتایج قوی سال گذشته اعلام شد، عمدتاً به دلیل تعهدات فوق‌الذکر و تأخیر در تأمین مالی است.

در ابتدای سال 2025، پروژه‌هایی به مجموع 4.1 گیگاوات برای اتصال به شبکه در صف بهره برداری بودند که نشان‌دهنده فعالیت قوی در این بخش است. 330 درخواست برای اتصال به شبکه توزیع تأسیسات تجدیدپذیر با ظرفیت ترکیبی 707 مگاوات وجود داشت. 52 پروژه دیگر در صف دسترسی به سیستم انتقال بودند که مجموعاً به 3.35 گیگاوات می‌رسد. در مقایسه با یک سال قبل، بیش از 2,000 درخواست اتصال به شبکه برای انرژی‌های تجدیدپذیر  وجود دارد که ظرفیت پیش‌بینی‌شده کلی آن 7.2 گیگاوات است. علاوه بر این، مجموعاً 125 تأسیسات با ظرفیت ترکیبی 1.12 گیگاوات تحت مکانیزم اتصال موقت به شبکه که در سال 2023 معرفی شد، در حال فعالیت بودند. این مکانیزم برای نیروگاه‌هایی است که در مناطقی قرار دارند که نیاز به بازسازی یا گسترش شبکه دارند.

 

منبع:

Renewable Energy in Southeast Europe | 2025 edition,

In: https://seenext.org/reports/renewable-energy-in-southeast-europe-2025-edition/