وضعیت بهداشت و صنعت دارویی کنیا

بازار دارو در کنیا با جمعیت ۵۴ میلیون نفری از ظرفیتی بالغ بر ۱ میلیارد دلار برخوردار است که سالانه رشد ۱۲ درصدی را تجربه می‌کند.

بخش داروسازی کنیا تحت تأثیر روندهای منطقه‌ای و بین المللی، مانند رشد صنعت بومی، نقش این کشور در تجارت منطقه ای و بین‌المللی پیشرفت های تکنولوژیکی مرتبط، و تلاش‌های جهانی برای کنترل و حذف بیماری‌ها قرار دارد. یکی از اهداف سیاست ملی کنیا در بخش دارو ترویج تولید و تحقیقات محلی و همچنین نوآوری در محصولات و فناوری‌های بهداشتی است. تولید دارو یکی از بخش‌های کلیدی مورد توجه دولت کنیا است.

بازار دارو در کنیا با جمعیت ۵۴ میلیون نفری از ظرفیتی بالغ بر ۱ میلیارد دلار برخوردار است که سالانه رشد ۱۲ درصدی را تجربه می‌کند. ۷۰ درصد از حجم داروی مورد نیاز در این کشور وارداتی و ۳۰ درصد تولید داخل است. از میان داروهای وارداتی به کنیا، کشور هند با سهم بازار ۶۰ درصدی بازیگر اصلی حوزه دارو در این کشور می‌باشد. با در نظر گرفتن حجم بالای بازار دارو در کنیا و توسعه ایجاد شده، حضور بیش از پیش شرکت‌های ایرانی در این بازار به رشد اقتصادی این صنعت و افزایش سهم صادرات دانش بنیان به شرق افریقا کمک بسزایی خواهد کرد.

داروسازی کنیا با چالش‌های زیادی مواجه است که مانع از کارکرد این بخش با ظرفیت بهینه و دستیابی به اهداف چشم‌انداز 2030 کشور شده است.  صنعت داروسازی کنیا با بیش از 30 کارخانه تولید دارو، بزرگترین صنعت در منطقه شرق و جنوب آفریقا است. با این حال، داروهای کافی در کنیا برای رفع نیازهای داخلی تولید نمی‌شود. در نتیجه، تقریباً 70 درصد داروهای مورد استفاده در کنیا وارداتی است. این بخش همچنین به شدت به مواد خام وارداتی برای تولید وابسته است. فرصت های موجود در بخش داروی کنیا متاثر از بازار داخلی یک میلیارد دلاری، دسترسی به بازارهای صادراتی جذاب 5 میلیارد دلاری در شرق آفریقا و فرصت های درمانی موجود در منطقه است.

سهم بازاری داروهای ژنریک در بازارهای دارویی آفریقا در حال افزایش است. در آفریقای جنوبی، مصر، الجزایر، مراکش، نیجریه و کنیا، بخش ژنریک با نرخ رشد سالانه متوسط 22.3 درصد بین سال‌های 2004 تا 2011 رشد کرده است که بسیار سریع‌تر از رشد کل بازار دارو در سطح جهانی است (13.4 درصد). پیش‌بینی می‌شود در آفریقا، داروهای نسخه‌ای با نرخ سالانه ۶ درصد، ژنریک‌ها ۹ درصد، داروهای بدون نسخه ۶ درصد و تجهیزات پزشکی ۱۱ درصد رشد کنند. 

با همت سفارت جمهوری اسلامی ایران در کنیا و خانه نوآوری و فناوری ایران در کنیا  (iHiT)، تعداد ۱۱ شرکت تولید کننده دارویی ایرانی موفق به دریافت گواهی GMP از وزارت بهداشت کنیا شدند و گام مهمی‌به سوی ورود به بازارهای شرق آفریقا برداشتند. این گواهی‌ شرکت‌های ایرانی را از امکان صادرات داروهای خود به کنیا بهره‌مند ساخته و نقش مهمی در تقویت جایگاه صنعت داروسازی ایران در این منطقه ایفا خواهد کرد.

قانون اساسی کنیا، 2010، برای هر شهروند حق برخورداری از بالاترین استاندارد قابل دستیابی سلامت و تندرستی را قائل شده است. هر ساله، دولت کنیا منابع عظیمی را برای بهبود دسترسی شهروندان خود به خدمات بهداشتی با کیفیت اختصاص می دهد. کنیا رویای تبدیل شدن به کشوری سالم، سازنده و رقابتی در سطح جهان را دارد. دولت  کنیا در صدد است تا با ایجاد یک سیستم مراقبت بهداشتی مترقی، پاسخگو و پایدار برای پاسخگویی به نیازهای معمول و شرایط اضطراری به این هدف دست یابد.

چشم انداز کنیا 2030 و برنامه توسعه چهارم که از سال 2018 اجرایی شده است، هدف کنیا را داشتن شهروندانی سالم، فراهم کردن فرصت‌های برابر برای تحصیل و اشتغال میلیون‌ها نفری که سالانه به بازار کار می‌پیوندند، و تبدیل شدن به یک کشور صنعتی تا سال 2030 را به وضوح ترسیم کرده است.

کنیا قوانین و سیاست‌‎های کافی برای تبدیل شدن به یک قطب تولید داروی رقابتی در منطقه را تدارک دیده است. بسیاری از قوانین جدید تصویب شده‌اند و بسیاری دیگر  از قوانین با هدف ایجاد محیطی مناسب برای کسب و کارها (اعم از تولید عمومی و تولید دارو) و همچنین استقرار و پیشرفت صنایع مختلف مورد بازنگری قرارگرفته‌اند. تعدادی از این قوانین و سیاست‌ها به عملکرد بخش سلامت مربوط می‌شوند. برخی قوانین به طور خاص برای صنعت داروسازی وضع شده اند و برخی دیگر موضوعاتی مانند اعطای مشوق‌های مالیاتی و مشوق‌های مربوط به تدارکات عمومی، کاهش تعرفه‌های برق، حمایت از مالکیت معنوی ([1]IP) و مالکیت معنوی، مبارزه با تولید و توزیع کالاهای تقلبی، رعایت اصول اخلاق حرفه‌ای  و مبارزه با فساد  برنامه‌های حفاظت از محیط زیست و استفاده از زمین را در بر می‌گیرد.

کنیا البته به یک رویکرد و نظام هماهنگ حمایت از اجرای موثر این قوانین و سیاست ها و ارزیابی منظم عملکرد بازیگران در بخش دولتی و خصوصی در زنجیره ارزش صنعت داروسازی نیاز دارد. حکمرانی قوی و به اشتراک گذاری به موقع گزارش‌ها و نتایج پایش‌ها با سازمان‌های مربوطه در دولت و با سیاست‌گذاران به منظور اقدامات بیشتر و حصول اطمینان از اجرای صحیح سیاست ها کمک می‌کند.

آفریقا در حوزه سلامت

در آفریقا، بسیاری از شرکت ها هنوز توسط بنیانگذاران یا به صورت خانوادگی و توسط بنیانگذاران آنها اداره می‌شوند. بیشتر این افراد می‌ترسند که کنترل شرکت‌های خود را کنار بگذارند یا فضا را برای سرمایه‌گذاران جدید باز نمایند. بسیاری از دولت‌های آفریقایی به منظور تشویق توانمندسازی اقتصاد داخلی، میزان مالکیت خارجی را محدود کرده‌‎اند.  به عنوان مثال، آفریقای جنوبی لایحه سرمایه گذاری جدیدی دارد که به دنبال تضمین مالکیت محلی 51 درصدی شرکت ها در این کشور است. این قانون یک لایحه مربوط به تنظیم مقررات صنعت خصوصی است که معمولاً به عنوان لایحه امنیتی شناخته می‌شود.

به طور کلی، در حالی که سرمایه گذاران می‌توانند پول خود را در صنعت داروسازی یا هر صنعت دیگری در آفریقا بگذارند، عدم تمایل بنیانگذاران شرکت (و خانواده‌های آنها) برای واگذاری کنترل به سرمایه گذاران و تمایل و تلاش روزافزون دولت ها برای افزایش مالکیت شهروندان بر شرکت‌های خود باعث کاهش سرمایه گذاری خارجی شده است. 

انتظار می رود بازار جهانی داروسازی و علوم زیستی با نرخ سالانه 3 تا 6 درصد رشد کند و تا سال 2023 به 1.5 تریلیون دلار برسد. شرکت های داروسازی برای افزایش مقیاس و تقویت رقابت پذیری خود و کسب سهم بیشتر از بازار، به دنبال تولید محصولات جدید هستند. پیشرفتهای کم نظیری در حوزه فناوری و مالکیت معنوی و توسعه داروهای جدید طی سالهای اخیر رخ داده است. بیشتر ادغام‌ها به دلیل نیاز به افزایش مقیاس، افزایش تحقیق و توسعه، گسترش دامنه تولید محصول و گسترش سهم از بازار ایجاد شده است.

سهم بازاری داروهای ژنریک در بازارهای دارویی آفریقا در حال افزایش است. در آفریقای جنوبی، مصر، الجزایر، مراکش، نیجریه و کنیا، بخش ژنریک با نرخ رشد سالانه متوسط 22.3 درصد بین سال‌های 2004 تا 2011 رشد کرده است که بسیار سریع‌تر از رشد کل بازار دارو در سطح جهانی است (13.4 درصد). پیش‌بینی می‌شود در آفریقا، داروهای نسخه‌ای با نرخ سالانه ۶ درصد، ژنریک‌ها ۹ درصد، داروهای بدون نسخه ۶ درصد و تجهیزات پزشکی ۱۱ درصد رشد کنند.

محرک‌های کلیدی رشد تقاضای داروهای ژنریک در این قاره، پذیرش بیشتر پزشکان و  استقبال بیشتر داروسازان از داروهای ژنریک است که منجر به نسخه‌های بیشتر برای این داروها شده است. بسیاری از دولت های آفریقایی حمایت قوی از استفاده از داروهای ژنریک نشان می دهند. برنامه بیمه پزشکی ملی کنیا نیز برای کاهش هزینه‌های درمان؛ افزایش رفتار سلامت جویی در جمعیت؛ و دسترسی بیشتر به مراقبت های بهداشتی برنامه ریزی کرده است.

 دامنه گسترده الزامات نظارتی و نیازهای بهداشتی در بین کشورهای این قاره یک نگرانی کلیدی برای سرمایه گذاران در این حوزه است. دانش عمیق تفاوت های بازارهای درون آفریقا و منطقه ای حیاتی است.

تقریباً 85 درصد از ارزش بازار دارویی آفریقا در 15 کشور برتر قرار دارد. بیشترین رشد و پتانسیل در نیجریه، کنیا و اتیوپی است که این نرخ سالانه دو رقمی‌بوده است.

درباره بخش سلامت کنیا

شبکه بهداشت و درمان کنیا ترکیبی از امکانات عمومی و خصوصی است. دولت در تلاش است تا دسترسی به خدمات بهداشتی را به ویژه در مناطق روستایی بهبود بخشد. همچنین کنیا دارای صنعت دارویی رو به رشدی است که چندین شرکت داخلی و بین المللی در آن فعالیت می‌کنند.  بورد داروسازی و سموم (PPB) مرجع نظارتی ثبت، تنظیم و کنترل محصولات دارویی در کنیا است. این نهاد متولی تضمین کیفیت تمام محصولات دارویی و اعطای استانداردهای لازم در خصوص ایمنی، اثربخشی و کیفیت محصولات دارویی است. در بخش مراقبت‌های بهداشتی با وجود پیشرفت های حاصل شده، کنیا با چالش هایی مانند زیرساخت های ناکافی، کمبود متخصصان مراقبت‌های بهداشتی و دسترسی نابرابر به خدمات مراقبت های بهداشتی بین مناطق شهری و روستایی مواجه است. دولت کنیا ابتکارات بهداشت عمومی مختلفی را برای رسیدگی به مشکلات بهداشتی، از جمله برنامه‌های واکسیناسیون، پیشگیری و درمان HIV/AIDS، و برنامه‌های بهداشت مادر و کودک اجرا کرده است.

 کنیا همچنین با سازمان‌های بین‌المللی و آژانس‌‌های مختلف کمک کننده برای بهبود سیستم مراقبت‌های بهداشت و رسیدگی به چالش‌های بهداشت عمومی همکاری دارد. از جمله این همکاری‌ها مشارکت با سازمان‌هایی مانند سازمان بهداشت جهانی (WHO) و یونیسف می‌باشد. در دوران همه گیری کوید 19 کنیا به طور فعال  اقداماتی مانند کمپین‌های واکسیناسیون، آزمایش و برنامه‌های آگاهی بهداشت عمومی را برای کنترل شیوع ویروس اجرا کرد.

 

بخش داروی کنیا

صنعت داروسازی در کنیا بخش مهمی از برنامه سلامت این کشور است که نقشی حیاتی در ارائه  خدمات بهداشت و درمان مردم ایفا می‌کند. تولید و توزیع دارو در کنیا توسط شرکت‌های داخلی و بین‌المللی انجام می‌شود . این شرکت‌ها در تولید، توزیع و فروش محصولات دارویی از جمله داروهای ژنریک، داروهای برند، تجهیزات پزشکی و سایر محصولات مرتبط با مراقبت های بهداشتی فعالیت دارند.

بخش تولید داروی کنیا در حال رشد است. چندین شرکت محلی در بخش تولیدی مدرن طیف وسیعی از محصولات دارویی سرمایه‌گذاری کرده‌اند. ظرفیت تولید این کشور شامل تولید داروهای ضروری، واکسن‌ها و سایر لوازم بهداشتی است. دولت کنیا برای بهبود دسترسی به داروهای ضروری برای جمعیت خود ابتکاراتی برای ترویج تولید بومی داروهای دارویی و کاهش وابستگی به داروهای وارداتی را اجرایی کرده است.صنعت داروسازی کنیا دارای پتانسیل صادراتی است و برخی از شرکت های محلی محصولات خود را به کشورهای دیگر منطقه صادر می‌کنند. در زمینه تحقیق و توسعه صنعت داروسازی  چندین شرکت در کنیا فعالیت دارند که شامل تلاش برای توسعه داروهای جدید، بهبود فرمول‌های موجود و انجام آزمایش‌های بالینی برای درمان‌های جدید است. دولت کنیا با سهامداران بخش خصوصی برای تقویت صنعت داروسازی همکاری می‌کند که شامل مشارکت برای افزایش ظرفیت تولید محلی، بهبود مدیریت زنجیره تأمین و ارتقای نوآوری در محصولات مراقبت های بهداشتی است.

فرصت‌های موجود در بخش دارویی کنیا

کنیا یک بازار بزرگ برای محصولات دارویی تولید شده بومی است. وجود معاهدات تجاری متعدد این کشور به تولیدکنندگان اجازه می‌دهد تا به بازار کشورهای دیگر منطقه دسترسی داشته باشند. فرصت های موجود در بخش دارویی کنیا متاثر از بازار داخلی قابل توجه، دسترسی به بازارهای صادراتی جذاب و فرصت های درمانی موجود در منطقه است.

فرصت‌های بازار داخلی

بر اساس گزارش منشر شده توسط جامعه کشورهای شرق آفریقا، تولیدکنندگان کنیایی در حال حاضر 30 درصد از بازار یک میلیارد دلاری کنیا را در اختیار دارند. از این رو، فرصتی برای سرمایه گذاران وجود دارد تا 70 درصد باقی مانده تامین شود.

فرصت‌های بازار صادرات

بازارهای صادراتی می‌تواند از فرصت های موجود در صنعت داروسازی کنیا تلقی شود. وجود مناطق ویژه اقتصادی و دسترسی به بازارهای کشورهای اتحادیه شرق آفریقا [2]EAC و بازار مشترک شرق و جنوب آفریقا [3]COMESA  که از مقاصد کلیدی برای محصولات تولید کنندگان کنیایی  محوسب می‌شوند از مهمترین فرصت‌‎های پیش روی شرکت‌های داروسازی حاضر در کنیا است. بر اساس گزارشی از سازمان تجارت و توسعه سازمان ملل متحد ( آنکتاد)، بازار دارویی شرق آفریقا حدود 5 میلیارد دلار ارزش دارد و تنها 30 درصد آن توسط تولیدکنندگان محلی تامین می‌شود. این  امر فرصتی کم نظیر را برای تولید کنندگان حاضر در کنیا فراهم می‌کند تا محصولات دارویی و بهداشتی خود را در مقیاس بزرگ و با کیفیت مورد نیاز برای تامین تقاضای کشورهای EAC تولید و روانه این بازارها کنند. برآورد شده است بازار صادراتی محصولات دارویی کل آفریقا ارزشی معادل 13.6 میلیارد دلار داشته باشد که کشور کنیا تنها قادر است به طور متوسط 63 میلیون دلار محصول به این بازارهای منطقه‌ای صادر کند.

 

فرصت‌های درمانی موجود در منطقه

بر اساس اعلام برنامه اقدام منطقه‌ای تولید داروی در جامعه کشورهای شرق آفریقا EAC، تولیدکنندگان دارویی  منطقه در تولید محصولات دارویی ضدعفونی مانند داروهای ضدسرفه و سرماخوردگی، ضدپروتوزول‌ها، آنتی باکتریال‌ها، داروهای ضد آسم و آنتی‌بیوتیک‌ها حضور پررنگی دارند. با این حال، تقاضای زیادی برای درمان‌های ایمونولوژیکی و قلبی عروقی نیز در این منطقه وجود دارد که توسط تولیدکنندگان محلی پوشش داده نمی‌شود. لذا این شرایط درمانی، فرصت خوبی را برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند تا کارخانه‌های تولید داروهای ایمنی و قلبی عروقی را در این منطقه راه‌اندازی نمایند.

نمودار 1 فرصت های دارویی موجود در بازار داخلی کنیا را نشان می دهد که ارزش آن یک میلیارد دلار برآورد شده است.

نمودار 1: ارزش بازار داروی کنیا

 

نتایج بررسی بازار داروی کنیا

یک بررسی مقایسه ای از 9 شرکت تولید کننده دارو توسط وزارت بهداشت کنیا انجام شده است تا عوامل کلیدی برای جذب سرمایه گذاری در صنعت داروسازی کنیا را مورد بررسی قرار دهد. هدف از این مطالعه شناسایی و ترسیم  مهمترین عوامل و شرایطی است که به کشورها و شرکت‌های تولیدکننده دارو در کسب سهم بیشتر از بازار در سطح محلی و جهانی مزیت می‌بخشد. از 9 شرکتی که برای مقایسه انتخاب شدند، چهار شرکت کنیایی و پنج شرکت دیگر از کشورهای بنگلادش، مصر، اتیوپی و آفریقای جنوبی بودند. شرکت‌ها در طیف وسیعی از پارامترها ارزیابی شدند. نتایج نشان می دهد که:

• کنیا دارای انگیزه‌های رقابتی در بخش داروسازی و حائز رتبه بسیار خوبی در شاخص سهولت انجام کسب و کار است.
• تولیدکنندگان کنیایی کمتر از شرکت‌های دیگر کشورها محصولات خود را به صورت محلی می فروشند و بیشتر تمایل به صادرات محصولات خود دارند.
• هزینه آب و برق (آب و برق) و مواد بسته بندی در کنیا بالاتر از سایر کشورهای منطقه است.
• اگرچه هزینه‌های نیروی کار در کنیا کمتر است، اما شرکت های کنیایی (به دلیل کمبود نیروی کار ماهر) به مهاجران متکی هستند که منجر به افزایش هزینه‌های نیروی کار آنها شده است.
• متوسط سود هر شرکت تولیدی محلی در کنیا در مقایسه با سایر کشورها پایین است. این امر بیشتر به دلیل هزینه بالای آب و برق و حمل و نقل کالا و وابستگی کشور به واردات مواد اولیه است.

همچنین پاسخ دهندگان به این نظرسنجی فساد را به عنوان عامل بازدارنده اصلی و از نرخ‌های بالای مالیات به عنوان یکی از موانع فعالیت در کنیا یاد کردند. به طور کلی پاسخ دهندگان نظرسنجی، دیدگاه مثبتی از بازار کنیا داشتند. حدود 67 درصد انتظار دارند بازار دارویی بومی‌کنیا رشد ثابتی داشته باشد و حدود 33 درصد انتظار رشد سریع را دارند.

[1] Intellectual property

[2] East African Community

[3] Common Market for Eastern and southern Africa

 

Source: 

Kenya pharmaceutical industry, diagnostic report, ministry of health, republic of Kenya 2020