نگاهی به وضعیت اقتصادی سریلانکا در اکتبر 2023

با نزدیک‌ شدن به ماه‌های پایانی سال 2023، پیش‌بینی‌هایی که از ابتدای سال مورد توجه قرار گرفته بود در حال تحقق است. در این مسیر واردات، در حال بازگشت به شرایط عادی است اما صادرات هنوز به پیش بینی نزدیک نشده است.

در همین روند و در ماه اکتبر درآمد صادراتی به عنوان مهم‌ترین منبع درآمدی سریلانکا مجدداً به کمتر از یک میلیارد دلار کاهش یافت و به  930 میلیون دلار رسید. این رقم موجب شد درآمدهای صادراتی این کشور را تا پایان ماه اکتبر سال 2023 به عدد حدود 9.9 میلیارد دلار رساند که بیش از یک میلیارد دلار کمتر از مدت مشابه سال گذشته است. از سوی دیگر مطابق با پیش‌بینی‌های صورت گرفته در ماه‌های گذشته، روند واردات این کشور نیز در حال بازگشت به شرایط گذشته است، به نحوی که هزینه 1.61 میلیارد دلاری واردات در ماه اکتبر تقریباً 300 میلیون دلار بیش از ماه سپتامبر بوده است. اما همانند تمامی ماه‌های سال 2023 حواله‌های ارزی و درآمدهای گردشگری به روند رو به رشد خود ادامه داده‌اند.

نگاه کلی

موضوع اکتبر 2023 اکتبر 2022 ده‌ماهه اول 2023 ده‌ماهه اول 2022 صادرات 928 1052 9910 11044 واردات 1610 1336 13934 15421 تراز تجاری 683- 248- 4024- 4377- درآمد گردشگری 137 55 1593 928 حواله‌های ارزی 517 355 4862 2929 ذخیره ارزی - - 3600 1705 ورودی خالص به بازار سهام 1 7 12 145 اوراق‌قرضه 58 7 766 61 تراز کلی - - 1965 2989- تورم (درصد) 1.5 66 - -

با توجه به افزایش مداوم واردات و همزمان با آن کاهش صادرات، تراز تجاری این کشور در پایان سال اختلاف معناداری با سال گذشته نداشته و حتی سناریو افزایش آن نیز چندان غیر محتمل به نظر نمی‌رسد.  

همان گونه که در نمودار بالا مشخص است و از ابتدای سال 2023 نیز همین وضعیت برقرار بوده است، دلیل اصلی بهبود تراز تجاری سریلانکا را نه در بهبود‌ صادرات بلکه بیشتر باید در کاهش واردات جست‌وجو کرد. این موضوع به خصوص در مورد مهم‌ترین کالای صادراتی سریلانکا (پوشاک) بسیار قابل توجه بوده است به نحوی که صادرات این محصول راهبردی برای سریلانکا تا پایان ماه اکتبر 2023 نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیش از 650 میلیون دلار کاهش یافته است.

عملکرد صادراتی

دسته‌بندی اکتبر 2023 اکتبر 2022 ده‌ماهه اول 2023 ده‌ماهه اول 2022 صادرات صنعتی مواد غذایی، نوشیدنی، تنباکو 47 38.5 444.7 444.3 علوفه دامی 12.6 12.4 123.6 131.1 پوشاک و منسوجات 354.2 443.5 4042.8 5020.7 محصولات کائوچو 78.2 82.9 746.8 838 الماس و جواهرات 45.3 42.5 439.6 379.1 ماشین‌آلات و لوازم مکانیکی 47 53.9 512.5 481.8 تجهیزات حمل‌ونقل 4.2 17 128.8 115.5 فرآورده‌های نفتی 51.6 37.8 422.9 477.7 محصولات شیمیایی 15.8 20.2 159.4 191.6 محصولات چوبی و کاغذی 9.1 10.5 96.1 117.7 محصولات صنعت چاپ 3 1.1 47.6 40.5 چرم،کالاهای مسافرتی و کفش 5.6 8.3 60.6 71.9 پلاستیک و مصنوعات از آن 4.7 4 46.8 52.7 فلزات پایه و محصولات مرتبط 16.6 14 150.4 148.6 محصولات سرامیکی 2.4 3.1 28.2 32.9 سایر صادرات صنعتی 25.2 31.2 270.4 288.2 کل صادرات صنعتی 723.4 820.9 7721.3 8832.4 صادرات کشاورزی چای 95.6 108.7 1085.9 1045.8 کائوچو 1.5 3.4 25 36.1 نارگیل 28.5 37.9 284.9 351.8 ادویه 32.2 36.4 330.7 310.4 سبزیجات 2.6 2.3 23.1 22.1 تنباکوی فراوری نشده 2.1 2.4 21.9 20.2 محصولات کشاورزی جزئی 16.9 15 160.4 153.9 غذای دریایی 20.3 19.6 213.2 224.9 کل صادرات کشاورزی 199.7 225.5 2145.1 2165.3 صادرات مواد معدنی 2.4 3.2 20.3 27.3 صادرات طبقه‌بندی نشده 2.5 1.9 23.1 18.5 کل صادرات 928 1051.6 9909.8 11043.5

با رجوع به جدول صادرات سریلانکا در ماه اکتبر سال 2023 و مقایسه آن با مدت مشابه سال قبل می‌توان به وضوح مشاهده کرد که سریلانکا در حال ادامه روند ماه‌های گذشته بوده و تغییر جدی نسبت به قبل نداشته است. همین روند نیز موجب شده تا علاوه بر کاهش حدود 120 میلیون دلاری صادرات در ماه اکتبر 2023 نسبت به مدت مشابه سال قبل، در ده ماه ابتدایی سال نیز کاهش صادراتی بیش از 1.1 میلیارد دلاری را تجربه کند.

 با بررسی جدول فوق می‌توان مشاهده کرد که اکثر اقلام مهم صادراتی سریلانکا از جمله پوشاک، نارگیل، کائوچو و ... با کاهش صادرات رو‌به‌رو بوده‌اند و تنها چای و سنگ‌های قیمتی به عنوان کالاهای مهم صادراتی سریلانکا افزایش درآمد را تجربه کردند.

در خصوص چرایی کاهش صادرات سریلانکا، دلایل مختلفی قابل ارائه است و در گزارش‌های پیشین نیز به آنها اشاره شده است. به اعتقاد کارشناسان اقتصادی، عمده دلایل این موضوع را باید در کاهش تقاضا در بازارهای اصلی از جمله ایالات متحده و اتحادیه اروپا جست‌وجو کرد. هر چند نمی‌توان افزایش هزینه‌های تولید و کاهش رقابت‌پذیری محصولات سریلانکایی در بازار جهانی و به ویژه افزایش ارزش روپیه نسبت به سال گذشته را نیز نادیده گرفت.

همچنین با رجوع به شاخص صادراتی سریلانکا می‌توان دید که یکی از دلایل اصلی کاهش صادرات نه حجم صادرات بلکه باید در کاهش ارزش کالاهای صادراتی جست‌وجو کرد. در واقع سریلانکا از نظر حجم صادرات نه تنها تغییری نسبت به سال گذشته نداشته است بلکه حتی توانسته حجم بیشتری را نیز صادر کند. اما در مقابل، ارزش کالاهای صادراتی سریلانکا با کاهش مواجه شد که این مسئله می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد که یکی از آنها ویژگی اقتصادی سریلانکا است. در مجموع سادگی اقتصاد سریلانکا چه از منظر بازارهای هدف و چه در تولیدات، آسیب‌پذیری سریلانکا از تکانه‌های اقتصادی را افزایش داده است.

اما به هر حال صادرات سریلانکا، با شرایط موجود، به طور حتم نخواهد توانست به سطح پیش‌بینی شده برسد و حتی بررسی‌ها نشان می دهد که تحقق درآمد صادراتی سال گذشته نیز برای سریلانکا بسیار دشوار خواهد بود لذا می‌توان پیش‌بینی کرد که درآمد صادراتی سریلانکا در پایان سال 2023 به حدود 12 میلیارد خواهد رسید. 

عملکرد وارداتی

دسته‌بندی اکتبر 2023 اکتبر 2022 ده‌ماهه اول 2023 ده‌ماهه اول 2022 کالاهای مصرفی محصولات صنعت غلات و آسیاب 7.2 41.7 102.3 357.1 لبنیات 16.7 5.4 238.2 189.4 سبزیجات 25.9 24.1 297.2 273.8 غذای دریایی 10.5 4.4 60.4 57.5 شکر و شیرینی 43.1 25.4 359.1 206 ادویه‌ها 14.9 8.1 110.8 113 سایر غذاها و نوشیدنی‌ها 22.9 10.2 239.8 150.2 وسایل نقلیه شخصی 3 0.7 23 7.4 پزشکی و دارویی 52.3 42.4 563.6 434.4 لوازم‌خانگی 9.6 2.3 53.5 77.8 پوشاک و لوازم جانبی 15.2 14.3 139.2 184.2 دستگاه‌های مخابراتی 10.9 4.5 71.8 58.5 وسایل منزل و اثاثیه 12.6 5.7 93.7 98.2 سایر مواد مصرفی غیرخوراکی 18.6 13 153.4 141.7 کالاهای واسطه‌ای سوخت 495.3 369.5 3971.6 4090.9 نفت خام محصولات پالایشگاهی زغال‌سنگ 124.5 - 921.6 342.9 331.8 366.6 2636.1 3452.6 39 29.9 413.9 295.3 الماس، سنگ‌های قیمتی 28.6 18.7 223.2 175.3 منسوجات و نساجی 224.2 230.6 1984.8 2637.8 کاغذ و مقوا و محصولات مرتبط 38.4 34.7 337.1 395.3 نهاده‌های کشاورزی 17.9 14.3 200 176 گندم و ذرت 32.8 26.5 296.9 325 فلزات پایه 26.7 12.8 262.6 395.5 پلاستیک و مصنوعات آن 50.9 46.9 386.8 561.2 محصولات شیمیایی 74.8 72 668.1 828.3 کود 12.8 18.6 174.6 123.1 لاستیک و مصنوعات آن 19.8 20.6 157 304.8 محصولات معدنی 12.8 7 67.1 113.8 سایر کالاهای واسطه‌ای 50.2 46 460.7 525.1 محصولات سرمایه‌ای ماشین‌آلات و تجهیزات 168.7 127.3 1524.4 1698 مواد و مصالح ساختمانی 81.8 55.2 629.2 802.3 تجهیزات حمل‌ونقل 8.4 5.7 66 118.2 سایر کالاهای سرمایه‌ای 0.3 0.05 2.6 2.8 واردات طبقه‌بندی نشده 2.6 0.2 15.2 8.3 کل واردات 1610.5 1335.7 13933.8 15420.9

بر اساس بررسی‌ها روند واردات در حال بازگشت به شرایط معمول است. با لغو محدودیت‌های وارداتی با توجه به تقضای انباشت شده در سریلانکا به ویژه در ماه‌های پایانی سال، شاهد افزایش قابل توجه واردات نسبت به سال‌ گذشته هستیم. لذا با روند فعلی به نظر می‌رسد که اختلاف 1.5 میلیارد دلاری واردات در ده ماه اول سال تا پایان سال 2023 به حدود 700 تا 500 میلیون دلار کاهش خواهد یافت. از سوی دیگر این روند در سال آتی ادامه خواهد داشت و سریلانکا به شرایط پیش بحران اقتصادی از منظر تجارت خارجی باز خواهد گشت. اما در این بین چگونگی کنترل کسری تجاری، بیش از گذشته برای سریلانکا اهمیت خواهد داشت.

 گردشگری:

سریلانکا هر چند در سال جاری نخواهد توانست شاهد ورود 2 میلیون نفر گردشگر در سال 2023 باشد اما روند فعلی، آینده مناسبی را پیش‌روی این صنعت قرار داده است تا در چشم انداز 10 سال تریسم شده بتواند موفق به جذب 5 تا 10 میلیون نفر گردشگر در سال شود.

تا پایان ماه اکتبر 2023، بیش از 1.12 میلیون نفر وارد سریلانکا شده‌اند که نسبت به 568 هزار گردشگر ورودی در کل سال گذشته، وضعیت بسیار خوبی را نشان می‌دهد.  همین مسئله موجب شده است که درآمد این کشور در پایان سه ماه اکتبر به 1.59 میلیارد دلار افزایش یابد. لذا می‌توان پیش‌بینی کرد که با توجه به شروع فصل گردشگری سریلانکا از ماه نوامبر این کشور در پایان سال 2023 شاهد ورود 1.5 میلیون نفر گردشگر و در نتیجه درآمدی حدود 2 میلیارد دلاری باشد.

حواله ‌ارزی:

حواله‌های ارزی سریلانکایی‌های شاغل در خارج از کشور به عنوان دومین منبع درآمد ارزی این کشور با توجه به ثبات نرخ ارز و شناورسازی قیمت و در نتیجه کاهش اختلاف بازار آزاد با سیستم بانکی و همچنین با توجه به مشوق‌های ارائه شده، رشد بسیار خوبی را نسبت به سال گذشته تجربه کرده است.

سریلانکا در سال جاری شاهد رشد قابل توجهی در این بخش بوده و تا پایان ماه اکتبر سال 2023 توانسته است با افزایش درآمدی 1.9 میلیارد دلاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته به درآمد 4.8 میلیارد دلاری دست یابد. لذا همچنان سناریوری پیش‌بینی شده در ماه‌های گذشته مبنی بر درآمد حدود 6 میلیارد دلاری سریلانکا از محل حواله‌های ارزی در پایان سال 2023 را می‌توان معتبر ارزیابی کرد. هر چند در مقایسه با درآمد 3.7 میلیارد دلاری سال گذشته رشد مناسبی را نشان می‌دهد.

ذخیره ارزی:

ذخایر رسمی ناخالص نیز در پایان ماه اکتبر بر اساس گزارش بانک مرکزی این کشور حدود 3.6 بوده است که نسبت به ماه گذشته حدود 100 میلیون دلار افزایش داشته است. البته باید اشاره کرد که این میزان شامل تسهیلات سوآپ از بانک خلق چین که معادل حدود 1.4 میلیارد دلار است.( همچنان به دلیل مندرجات قرارداد فی مابین سریلانکا و چین غیر قابل استفاده است). لذا در حال حاضر ذخیره ارزی قابل استفاده سریلانکا برابر با 2.4 میلیارد دلار است.

جمع‌بندی

همانگونه که در ابتدای گزارش نیز مورد اشاره قرار گرفت، اقتصاد سریلانکا در طول سال 2023 تقریباً روند ثابتی را تجربه کرده است. این روند شامل کاهش محسوس صادرات، افزایش آرام و مدام واردات در کنار جهش قابل توجه درآمدهای گردشگری و حواله‌های ارزی سریلانکایی‌های شاغل در خارج از کشور بوده است.

بر اساس این روند، سریلانکا در پایان سال در بهترین حالت خواهد توانست به صادرات سال گذشته خود دست یابد و تحقق درآمد هدف‌گذاری شده بسیار بعید و دور از ذهن به نظر می‌رسد. اما از سوی دیگر با توجه به روند فعلی افزایش واردات، تراز تجاری این کشور در پایان سال می‌تواند در بازه حدود منفی 4 میلیارد دلاری قرار گیرد که هر چند با هدف این کشور فاصله دارد اما بسیار بهتر از منفی 5 و منفی 8 میلیارد دلار سال 2022 و 2021 خواهد بود.

حواله‌های ارزی و گردشگری قطعاً به روند رو به رشد خود ادامه خواهند داد  و در این بخش درآمد ماهانه 450 تا 500 میلیون دلار از حواله‌های ارزی و 200 میلیون دلار محتمل به نظر می‌رسد. البته در بخش گردشگری با توجه به فرا رسیدن فصل گردشگری سریلانکا از ماه نوامبر، این رقم می‌تواند در شرایط بهتری نیز قرار گیرد. اما در مجموع تا پایان سال 2023 قرارگرفتن درآمد حواله‌های ارزی و گردشگری به ترتیب در بازه‌های 6 و 2 میلیارد دلاری را منطقی ارزیابی کرد.