بررسی وضعیت تجارت دیجیتالی و معرفی بازیگران برتر این عرصه در اندونزی

صنعت تجارت الکترونیکی اندونزی در سال های اخیر رشد سریعی را تجربه کرده است، در حال حاضر سریعترین رشد صنعت تجارت الکترونیکی در منطقه آسیای جنوب شرقی به لطف دارا بودن جمعیت بیش از 270 میلیون نفری، توسعه زیرساخت اینترنت و وجود مقررات حامی تجارت الکترونیکی متعلق به اندونزی است. استارتاپ هایی همچون Shopee، Tokopedia و Lazada با عملکرد موفق خود بویژه در دوران پسا کرونا به رشد تجارت دیجیتالی در این کشور کمک نموده اند.

همه گیری کووید-19 پذیرش تجارت الکترونیکی را در اندونزی تسریع کرد و موجب سوق دادن بخش خرده فروشی به سمت تحول دیجیتالی گردید. طبق گزارش‌ موسسه Redseer، تعداد خریداران اینترنتی در اندونزی در طول همه‌گیری کرونا به 85 میلیون نفر رسید در حالی که این تعداد قبل از همه گیری 75 میلیون نفر بود. پس از همه‌گیری نیز تولید ناخالص داخلی اندونزی در سال 2022 به میزان 5.3 درصد رشد داشت که ناشی از صادرات کالا و سیاست‌های مالی مؤثر دولت بود و این امر نیز بنیان تجارت دیجیتالی را بیش از پیش تقویت کرد. در این بازار، علاوه بر فروش کالاهای فیزیکی به صورت اینترنتی، فروش محصولات دیجیتالی مانند برنامه‌های تلفن همراه، کتاب های الکترونیکی، دوره‌های اینترنتی، اشتراک های دیجیتالی و نرم افزار نیز از طریق اینترنت انجام می‌شود. همچنین مشاغلی وجود دارند که خدمات و تخصص خود را از جمله طراحی وب، بازاریابی دیجیتالی، مشاوره و طراحی گرافیک به صورت اینترنتی به فروش می رسانند. مفهوم دیگری که در تجارت دیجیتالی در حال رشد است، ورود محصولات تعاملی به این عرصه است. ربات‌های خودکار که در هر ساعت از روز پاسخگوی نیازهای مشتریان هستند، نمونه‌ای از این تعامل است.

صنعت مخابرات اندونزی نیز به سرعت در حال توسعه است و نقش مهمی در گسترش اقتصاد دیجیتالی این کشور ایفا می‌کند. اندونزی در سال 2023 دارای حدود 234 میلیون کاربر فعال اینترنت می‌باشد. ضریب نفوذ اینترنت در این کشور 77.69 درصد است و علاوه بر این، اشتراک‌های باند پهن تلفن ثابت نیز در حال رشد هستند. بازار گوشی‌های هوشمند در اندونزی رشد قابل توجهی را در چند سال اخیر تجربه کرده است و فروش آن به 44 میلیون دستگاه در سال 2022 رسید که نسبت به سال ما قبل آن 8 درصد افزایش نشان می دهد.

اگرچه رشد تجارت الکترونیکی اندونزی در مراحل اولیه خود است، اما توجه کسب و کارهای تجارت الکترونیکی عظیم بین المللی را به خود جلب کرده است که برای ورود و تسلط بر این بازار رقابت می‌کنند. رقابت بین این غول‌های جهانی بر فرصت‌ها و پتانسیل های گسترده برای رشد بازار تجارت الکترونیکی اندونزی افزوده است. علاوه بر این، نظرسنجی‌های مختلف پیش بینی می نمایند که اندونزی تا سال 2025 بیش از 45 درصد از بازار تجارت الکترونیکی جنوب شرقی آسیا را در اختیار داشته باشد. این پیش بینی به عواملی از جمله افزایش قدرت خرید طبقه متوسط و دسترسی آسان به اینترنت نسبت داده می‌شود. برای نمونه بر اساس پیش بینی موسسه Statista انتظار می‌رود کسب ‌وکار تجارت الکترونیکی اندونزی در بخش خرده‌فروشی اینترنتی که در سال 2019 رقم 25 میلیارد دلار بوده است تا سال 2025 به مبلغ 95 میلیارد دلار افزایش یابد.

در بخش قوانین، قانون حمایت از مصرف کننده مقرراتی را برای شرکت های که کالا یا خدماتی را به مصرف کنندگان اندونزیایی ارائه می دهند وضع نموده است و شرکت ها باید اطلاعات واضح و دقیق به مصرف کنندگان ارائه دهند و با آنها منصفانه رفتار کنند. همچنین قوانینی به منظور حفاظت از داده‌های شخصی جمع آوری شده در سیستم های الکترونیکی موجوداست و بر اساس آنها برای جمع آوری، پردازش، تجزیه و تحلیل، نگهداری یا انتشار داده‌های شخصی، کسب رضایت اشخاص لازم است. در زمینه نگهداری داده‌ها، تراکنش های مالی دیجیتالی حداقل برای 10 سال و تراکنش های غیر مالی حداقل برای 5 سال ذخیره می‌شوند.

در مورد راه‌حل‌های پرداخت الکترونیکی، با کمک دولت سیستم‌ پرداخت غیرنقدی بانک اندونزی به نام استاندارد پاسخ سریع اندونزی (QRIS)، اجرا شده است که از طریق استفاده از کدهای QR استاندارد شده، تعداد کاربران و ارزش تراکنش های الکترونیکی را به‌طور چشمگیری افزایش داده است؛ به طوری که در سال 2022، ارزش پرداخت های QR اندونزی به 98.5 تریلیون روپیه (حدود 6.5 میلیارد دلار) رسید.

بازار تجارت الکترونیکی اندونزی فرصت های متعددی را در بخش های مختلف فراهم نموده است که به رشد این بازار کمک می‌کند. حوزه‌های مد و پوشش، لوازم آرایشی و زیبایی، لوازم الکترونیکی، سرگرمی‌ها و اسباب‌بازی‌ها از بخش های دارای ظرفیت بالای رشد تجارت دیجیتالی در اندونزی به شمار می روند.

ده بازیگر برتر در بازار تجارت الکترونیکی اندونزی به شرح ذیل معرفی می‌گردد:

Shopee: این شرکت با دارا بودن بیش از 57 درصد سهم بازار تجارت الکترونیکی، بازیگر برتر تجارت الکترونیکی در اندونزی است. ارزش شرکت مادر آن به نام SEA Group برابر با 132 میلیارد دلار است. این شرکت سنگاپوری از الگوریتمی استفاده می‌کند که تبلیغات خود را با توجه به علاقه و سابقه خرید هر مشتری تنظیم می‌کند. این الگوریتم روند جستجوی محصول برای مشتریان خود را با توصیه مناسب ترین محصول برای آنها تسریع می‌کند. موفقیت Shopee ناشی از رویکرد نوآورانه، حضور قوی در بازار و ارائه خدمات متنوع از جمله ارسال رایگان، پرداخت اینترنتی و تحویل غذا از طریق ShopeePay و ShopeeFood است.

Tokopedia: شرکت اندونزیایی توکوپدیا که در سال 2009 تأسیس شد، طیف وسیعی از خدمات، از جمله خرده فروشی اینترنتی، پرداخت های دیجیتالی، فروش بلیت و سرمایه گذاری را ارائه می دهد و یک رقیب قدرتمند برای Shopee به شمار می رود. این شرکت در سال 2021 با Gojek ادغام شد و GoTo را تشکیل داد و در سال 2022 سهام آن عمومی‌شد. هدف توکوپدیا ایجاد بازاری فراگیر برای همه اندونزیایی‌ها است و یکی از بزرگترین پلت فرم های تجارت الکترونیکی در این کشور است.

Blibli: در سال 2011 تأسیس شد و توسط گروه Djarum پشتیبانی می‌شود. این شرکت بر روی فروش کالاهای خانگی و سبک زندگی متمرکز شده است.

Lazada: در سال 2012 تأسیس شد، یک شرکت تجارت الکترونیکی پیشرو در آسیای جنوب شرقی است که برنامه‌هایی برای گسترش خدمات به اروپا دارد. با پشتیبانی زیرساخت فناوری علی بابا، Lazada قصد دارد یک پلت فرم قابل دسترسی برای کاربران مشاغل کوچک فراهم کند. LazMall، مرکز خرید مجازی این شرکت است که بیش از 32000 برند را عرضه می‌کند و ارائه محصولات معتبر، تحویل سریع و پذیرش مرجوعی 15 روزه محصولات از خدمات آن به شمار می رود.

Bukalapak: بوکالاپک یک پلت فرم B2B اندونزیایی است که به کسب و کارهای کوچک کمک می‌کند تا وارد بازار اینترنتی شوند. این شرکت به عنوان یک واسطه عمل می‌کند و تاجران و مصرف کنندگان را به هم متصل می‌کند. همچنین بوکالاپک خدماتی از قبیل پرداخت قبوض و زنجیره تامین را ارائه می دهد. در سال 2021، Bukalapak درآمد خالص 87/1 تریلیون روپیه اندونزی (حدود 120 میلیون دلار) را ثبت کرد.

Bhinneka: بهینه کا در سال 1993 تأسیس شد و یک شرکت کهنه کار در صنعت تجارت الکترونیکی اندونزی محسوب می‌شود. لیکن در حالی که پلتفرم‌های دیگری مانند Lazada، Tokopedia و Bukalapak رشد سریعی را تجربه کرده‌اند، Bhinneka رشد پاین‌تری داشته و عمدتاً بر روی همکاری‌های B2B تمرکز کرده است. این پلت فرم در ابتدا در زمینه ابزار و لوازم الکترونیکی تخصص داشت و در ادامه عرضه محصولات خود را به خواروبار، تجهیزات صنعتی و محصولات بهداشتی گسترش داد.

Orami: اورامی یک شرکت فناوری اندونزیایی است که با مدیریت والدین، به آموزش فرزندان کمک می‌کند. اورامی‌که در سال 2016 از طریق ادغام Moxy و Bilna شکل گرفت، یک بازار جامع و راهنمای آموزنده برای والدین فراهم ساخته است. در سه ماهه دوم سال 2022، اورامی‌با حدود 16.18میلیون بازدید ماهانه، به عنوان پربازدیدترین وب سایت تجارت الکترونیکی B2C برای مد ظاهر شد و موقعیت خود را در بازار مستحکم کرد.

Ralali: رلالی یک پلت فرم تجارت الکترونیکی B2B اندونزی است که مشابه علی بابا است و تامین کنندگان و عمده فروشان را با خریداران مرتبط می‌کند. فعالیت آن در بخشهای مختلفی مانند صنعت، لوازم اداری، پزشکی، کشاورزی و خودرو می‌باشد. رلالی با تسهیل رشد کسب و کارها، از بنگاه‌های کوچک و متوسط حمایت می‌کند. همچنین خدمات دیگری از جمله راه حل های تامین مالی و تدارکات را به کاربران ارائه می دهد.

Sociolla :سوسیولا یا Social Bella، پلت فرم تجارت الکترونیکی زیبای اندونزی است. تمرکز آن بر ساخت یک اکوسیستم زیبای دیجیتالی و مبارزه با آلودگی پلاستیکی است. از زمان آغاز به کار خود در سال 2015، Sociolla به 48 فروشگاه در اندونزی و 13 فروشگاه در ویتنام گسترش یافته است و خدمات خرده فروشی را ارائه می دهد. شرکت مادر آن، Social Bella به بیش از 30 میلیون کاربر خدمات ارائه می دهد و بیش از 12000 محصول از 400 برند جهانی را عرضه می نماید. انتظار می رود تجارت صنعت زیبای و مراقبت شخصی اندونزی تا سال 2023 به 7.95 میلیارد دلار برسد.

Zalora: زالورا یک خرده فروش اینترنتی مد در آسیا است که به سرعت در حال رشد است. این شرکت در بسیاری از کشورها حضور قوی دارد و طیف متنوعی از محصولات مد را از برندهای متعدد ارائه می دهد. Zalora در اندونزی موفق عمل نموده و به یکی از مقاصد پیشرو در بخش مد و پوشاک تبدیل شده است.

اندونزی کشوری است که در بازارهای آسیای به عنوان یک کشور مبتکر شناخته می‌شود و در حال جذب سرمایه گذاری در زمینه فناوری اطلاعات است. این کشور از نظر یونیکورن‌ها پس از سنگاپور در رتبه دوم منطقه جنوب شرقی آسیا و یکی از قابل اعتمادترین و سریع‌ترین رهبران منطقه در بازار استارت‌آپ‌ها است. به عنوان مثال استارت آپ تک شاخ (یونیکورن) یک استارت آپ با ارزش 1 میلیارد دلار آمریکا یا بیشتر است. در حال حاضر 9 استارت آپ یونیکورن  در اندونزی وجود دارد. همچنین استارت‌آپ‌های Decacorn به استارتاپ هایی اطلاق می‌شود که دارای ارزشی بیش از 10 میلیارد دلار باشند و در حال حاضر دو شرکت Decacorn با نام های GoTo Group و J&T Express در اندونزی فعال هستند. موفقیت شرکت‌های نوپا در اندونزی مانند Gojek، Tokopedia، Traveloka، Bukalapak و وجود بیش از 200 استارت‌آپ اندونزیایی با جذب حداقل یک میلیون دلار بودجه تا آغاز سال 2022، فرصت مناسبی برای توسعه تجارت دیجیتالی در این کشور به شمار می رود.

 حجم تجارت دیجیتالی اندونزی از 41 میلیارد دلار در سال 2019 به 77 میلیارد دلار در سال 2022 افزایش یافته است و وزیر هماهنگی امور اقتصادی اندونزی پیش بینی نموده است این رقم تا سال 2025 به 130 میلیارد دلار برسد. بر اساس هدف گذاری تعیین شده از سوی آقای جوکووی رئیس جمهور اندونزی، این کشور به واسطه پیشرفت صنعت دیجیتال، به دهمین اقتصاد برتر جهان در سال 2030 و یکی از پنج قدرت برتر اقتصاد دیجیتالی جهان در سال 2045 تبدیل خواهد شد. همچنین در سال 2022 اقتصاد دیجیتال اندونزی بالاترین میزان ارزش ناخالص کالا (GMV) با حجم 60 میلیارد دلار را در میان کشورهای منطقه جنوبشرقی آسیا به خود اختصاص داده است که چهار برابر GMV کشور سنگاپور می‌باشد.

پیش بینی‌ها حاکی از انجام 82.65 میلیارد دلار تراکنش دیجیتالی در سال 2023 است و چنانچه این صنعت تا سال 2027 به رشد 12.26درصدی سالانه خود ادامه دهد، این رقم به 131.10میلیارد دلار افزایش خواهد یافت.

بازار اندونزی به اجرای روندهای تجارت دیجیتالی پاسخ مثبت نشان داده است. با این حال، موضوع ایمنی تجارت الکترونیکی می‌بایست مورد توجه بیشتری قرار گیرد. طبق گزارش آژانس ملی حمایت از مصرف کننده اندونزی (BPKN)، در بازه زمانی فوریه 2017 تا فوریه 2023 تعداد 1136 شکایت عمومی مربوط به تجارت الکترونیکی ثبت شده است که هر سال بر تعداد آنها افزوده می‌شود. همچنین، ایجاد تعادل بین امنیت و راحتی مصرف کنندگان برای رونق این صنعت و در عین حال تضمین حمایت از مصرف کننده بسیار مهم است. در این زمینه تلاش‌های بیشتری می‌بایست برای تضمین حفاظت از داده‌های کاربران، کنترل کیفیت و حفاظت از کسب‌وکارهای محلی در برابر رقبای خارجی که منجر به رقابت ناعادلانه می‌شود، صورت گیرد. در ماه مه سال 2020، یک هکر توانست به اطلاعات 15 میلیون کاربر Tokopedia شامل نام کامل، ایمیل، شماره تلفن، مکان، رمز عبور، تاریخ تولد و جزئیات مربوط به نمایه افراد دست پیدا کند.