افزایش جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در اتحادیه آ سه آن

اتحادیه آسه آن توانست در سال 2021 رتبه دوم جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) در مناطق در حال توسعه جهان را پس از چین کسب نماید. جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) در آسه آن با 42 درصد افزایش نسبت به سال 2020 به 174 میلیارد دلار رسید که هم سطح با جذب سرمایه گذاری خارجی در سال 2019 و پیش از همه گیری کرونا بود.

اتحادیه آسه آن توانست در سال 2021 رتبه دوم جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) در مناطق در حال توسعه جهان را (پس از چین) کسب نماید. بر این اساس جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) در آسه آن با 42 درصد افزایش نسبت به سال 2020 به 174 میلیارد دلار رسید که هم سطح با جذب سرمایه گذاری خارجی در سال 2019 و پیش از همه گیری کرونا بود. با توجه به نرخ میانگین 30 درصدی احیای جذب سرمایه گذاری کشورهای در حال توسعه، انعطاف پذیری اقتصادی آسه آن از وضعیت مطلوبی برخوردار است. سهم جذب سرمایه گذاری مستقیم منطقه آسه آن از کل جذب سرمایه گذاری مستقیم جهانی از میانگین سالانه 7 درصدی قبل از همه‌گیری کرونا در سال‌های 2017-2011، به 11 درصد در سال‌های 2018-2019 و 12 درصد در سال‌های 2021-2020 افزایش یافته است. این میزان چشمگیر جذب سرمایه گذاری، ارزش سهام سرمایه گذاری مستقیم خارجی در منطقه را به 3.1 تریلیون دلار رساند که 72 درصد نسبت به سال 2015 افزایش نشان می دهد. موفقیت آسه آن در جذب سرمایه گذاری خارجی حاکی از جذابیت اقتصادی این منطقه برای سرمایه گذاران جهانی و ایجاد شرایط مساعد و تسهیل جذب سرمایه گذاری از سوی کشورهای منطقه است.

در سالهای اخیر کشورهای عضو آسه آن تلاش های قابل توجهی را برای جذب و حفظ سرمایه گذاری مستقیم خارجی انجام داده اند. ادغام اقتصادی و ایجاد فضای مساعد برای کسب و کار و سرمایه گذاری در اولویت سیاست گذاری‌های این منطقه قرار دارد و در این راستا ابتکارات بسیاری به منظور تسهیل سرمایه گذاری در سطوح ملی و منطقه ای صورت پذیرفته است. آسه آن در سال 2021 شاهد بازگشت سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) به سطح پیش از همه گیری کرونا بود که میزان آن با افزایش 42 درصدی نسبت به سال 2020 به 174 میلیارد دلار رسید. در سال 2021 سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در امور مالی و بانکداری با 22 درصد رشد و مبلغ 57 میلیارد دلار، همانند سال قبل بزرگترین بخش FDI باقی ماند. بازار بزرگ منطقه آسه آن همچنان ظرفیت جذب سطوح بالایی از سرمایه گذاری خارجی را دارد. توسعه صنعتی در برخی از حوزه‌های کلیدی در کشورهای عضو آسه آن در جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی موثر بوده است که فرصت‌های نوظهور منطقه‌ای مانند خودروهای الکتریکی (EV)، قطعات الکترونیکی و اقتصاد دیجیتال از مهمترین این بخش ها می‌باشند.

سهم جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی منطقه آسه آن از کل جذب سرمایه گذاری مستقیم جهانی از میانگین سالانه 7 درصدی قبل از همه‌گیری کرونا در سال‌های 2017-2011 به 11 درصد در سال‌های 2018-2019 و 12 درصد در سال‌های2021-2020 افزایش یافته است. این میزان بالای جذب سرمایه گذاری خارجی موجب شد تا ارزش سهام سرمایه گذاری مستقیم خارجی در منطقه به 3.1 تریلیون دلار برسد که 72 درصد نسبت به سال 2015 افزایش نشان می دهد.

سرمایه گذاری مستقیم کشورهای خارجی 74 درصد از کل سرمایه گذاری در آسه آن را به خود اختصاص داده است. در سال 2021 سرمایه گذاری آمریکا با افزایش 41 درصدی به 40 میلیارد دلار رسید و در رتبه اول قرار گرفت. این افزایش عمدتاً در بخشهای بانکداری و امور مالی، صنایع الکترونیک، زیست پزشکی و دارویی بوده است. پس از آن کشور چین در رتبه دوم قرار دارد که سرمایه‌گذاری مستقیم این کشور در اتحادیه آسه آن با افزایش 96 درصدی به 14 میلیارد دلار رسید. این افزایش اکثراً در بخش تولید، فعالیت‌های مرتبط با خودروهای الکتریکی و اقتصاد دیجیتالی است.

در سال 2021 سرمایه گذاری در بخش تولید وسایل نقلیه الکتریکی، قطعات الکترونیک، زیست پزشکی و داروسازی با بیشترین رشد (134 درصد)، به مبلغ 45 میلیارد دلار رسید. میزان سرمایه‌گذاری اعلام‌شده در دو حوزه الکترونیک و تجهیزات الکتریکی چهار برابر شد و به 33 میلیارد دلار رسید و بر این اساس سهم این دو صنعت از مجموع سرمایه گذاری‌ها از 12.4 درصد در سال 2020 به 52 درصد در سال 2021 افزایش یافت.

تلاش کشورهای منطقه برای توسعه مراکز خودروهای برقی، سیاست حذف کربن صفر، تغییرات و اختلالات زنجیره تامین جهانی و رشد دیجیتالی قوی منطقه در دوران پسا کرونا از عوامل موثر در جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی به شمار می روند. در این زمینه می‌توان به جذب سرمایه گذاری در زنجیره تولید باتری‌های خودروهای الکتریکی از مرحله استخراج و ذوب نیکل تا تولید محصول نهایی اشاره نمود. دو کشور اندونزی و فیلیپین 27 درصد ذخایر نیکل جهان را در اختیار دارند و این امر موجب توجه ویژه سرمایه گذاران به این دو کشور شده است. همچنین بازار جهانی باتری خودروهای برقی تحت سلطه 10 شرکت چند ملیتی است که 94 درصد از بازار جهانی را در سال 2021 به خود اختصاص داده اند. 9 مورد از این شرکت ها در منطقه آسه آن حضور دارند.

هر 10 سازنده برتر خودروهای برقی از جمله تسلای آمریکا، BMW آلمان، هیوندای کره جنوبی و تویوتا ژاپن در بازار منطقه آسه آن حضور فعال دارند و تولید و مونتاژ قطعات خودرو را انجام می دهند. علاوه بر این، کمبود جهانی نیمه رسانا ها و اختلالات زنجیره تامین که به دلیل همه گیری ویروس کرونا تشدید گردید موجب شد تا شرکت های چندملیتی‌های سازنده قطعات الکترونیکی ظرفیت تولید خود را در منطقه و به ویژه کشورهای مالزی، فیلیپین، سنگاپور، تایلند و ویتنام تقویت کنند.

سرمایه‌گذاری مستقیم درون آسه‌آنی دومین منبع سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در منطقه است. این بخش از FDI اکثراً به سمت ایجاد شبکه‌های تولید و فرصت‌های نوظهور در بخش‌هایی مانند خودروهای الکتریکی، اقتصاد دیجیتال و اقتصاد سبز هدایت شده است. استارت‌آپ‌ها نیز در شکل دهی به این روندهای جدید و کمک به تحول چهارم صنعتی در آسه‌آن نقش مهمی داشته‌اند. میزان دارایی‌تحت مدیریت شرکت‌های خصوصی و سرمایه‌گذاری که از استارت‌آپ‌ها حمایت می‌کنند، از 36 میلیارد دلار در سال 2017 به 66 میلیارد دلار در سال 2021 افزایش یافته است.

تعداد آن دسته از استارت آپ های منطقه آسه آن که جذب سرمایه بیش از یک میلیون دلار داشته اند، در سال های 2015 تا 2021 تقریباً سه برابر شده است و از 652 به 1920 رسیده است که در مقایسه با رشد استارت آپ های بسیاری از کشورها از جمله هند (رشد 110 درصدی)، اروپا (رشد 85 درصدی) و آمریکا رشد 65 درصدی) افزایش قابل ملاحظه ای می‌باشد. از این میان سه کشور سنگاپور، اندونزی و مالزی 83 درصد از استارت‌آپ‌های با جذب سرمایه بالای یک میلیون دلار را دارا می‌باشند و کشورهای ویتنام، فیلیپین و تایلند نیز از رشد بالایی در این زمینه برخوردار می‌باشند.

اگرچه در سال 2021 میزان سرمایه گذاری درون آسه آن 2 میلیارد دلار (9 درصد) کاهش داشت و سهم آن از کل سرمایه گذاری مستقیم خارجی در منطقه از 19 درصد در سال 2020 به 12 درصد کاهش یافت، اما همچنان در سطح 21 میلیارد دلار (رتبه دوم پس از آمریکا و بالاتر از چین) قرار گرفته است.

کشورهای عضو آسه آن اصلاحات سرمایه‌گذاری و چارچوب‌های منطقه‌ای متعددی را به منظور جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی اتخاذ کرده‌اند. به عنوان نمونه در سال 1998 موافقتنامه همکاری در زمینه تسهیل سرمایه گذاری از سوی اعضا به امضا رسید. همچنین بسیاری از دستور کارها و اقدامات پیشنهادی کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد (UNCTAD) و سازمان تجارت جهانی (WTO) از سوی اعضای آسه آن انجام شده و یا در دست اجرا می‌باشند.

در راستای تسهیل جذب سرمایه گذاری خارجی همه کشورهای آسه آن، بویژه پس از شیوع همه گیری کرونا، به صورت گسترده استفاده از فناوری‌های دیجیتال را در دستور کار قرار داده اند. یکی از راه‌های بهبود چشمگیر جذب سرمایه‌گذاری در این کشورها، ارائه پلت‌فرم یا پنجره واحد دیجیتالی است که خدمات ضروری فرآیند درخواست سرمایه‌گذاری را به صورت یکپارچه پشتیبانی می‌ نماید و همزمان صدور مجوز های لازم با بررسی مقامات ذیربط انجام می‌گیرد. اکثر کشورهای عضو نیز پایگاه‌های دیجیتال واحدی را ایجاد کرده‌اند که در آن همه خدمات شامل درخواست سرمایه‌گذاری، اطلاعات، مشاوره و استفاده از اسناد الکترونیکی و ثبت الکترونیکی به صورت یکپارچه ارائه می‌شود.

بسیاری از اقدامات ذکر شده در همه کشورهای آسه آن به صورت مشترک انجام می‌گیرد و تنها تفاوت های جزئی در کیفیت یا پیچیدگی آنها و سطح خدمات ارائه شده وجود دارد.علاوه بر این برخی از کشورهای منطقه اقدامات تسهیل‌کننده‌ای مانند ایجاد کارگروه اختصاصی، ساده‌سازی فرآیند صدور مجوز کسب ‌وکار و ارائه تسهیلات تاسیس کارخانه در مناطق ویژه اقتصادی را نیز انجام داده‌اند.

نتیجه اقدامات و همکاری‌های کشورهای آسه آن در راستای بهبود محیط جذب سرمایه‌گذاری در دهه گذشته، افزایش سرمایه گذاری مستقیم خارجی از 100 میلیارد دلار در سال 2010 به بیش از 170 میلیارد دلار در سال 2021 بوده است. همچنین در ادامه روند این همکاری‌ها "چارچوب تسهیل سرمایه گذاری آسه آن (AIFF)" در سال 2021 به تصویب کشورهای آسه آن رسید که نتایج اجرای آن در سال های آینده نمایان خواهد شد. چارچوب مذکور در بردارنده موضوعاتی شامل شفافیت ارائه اطلاعات، ساده‌سازی و تسریع مراحل و الزامات اداری، استفاده از فناوری‌های دیجیتال و اینترنت، ارائه خدمات مشاوره ای و کمک به سرمایه‌گذاران، استقلال مراجع ذی‌صلاح جذب سرمایه، تسهیل ورود و اقامت موقت سرمایه گذاران می‌باشد.

با وجود چشم انداز نزولی جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در سطح جهانی که ناشی از تحولاتی همچون جنگ اوکراین، بحران‌های تامین مواد غذایی و سوخت، فشارهای تورمی و تضعیف اقتصاد جهانی می‌باشد، انتظار می‌رود که روند افزایشی جذب سرمایه گذاری خارجی در منطقه آسه‌آن همچنان ادامه یابد. برخی از دلایل ذکر شده برای این پیش بینی شامل توسعه صنعتی پر شتاب کشورهای منطقه، ادغام منطقه ای، تعداد فزاینده مصرف کنندگان با درآمد متوسط در کشورهای منطقه و تعامل عوامل داخلی و خارجی در جذب سرمایه‌های خارجی می‌باشند. بر این اساس پیش بینی می‌شود سرمایه گذاری مستقیم خارجی بویژه در بخش تولید و علی الخصوص در زنجیره تولید خودروهای الکتریکی، قطعات الکترونیکی و اقتصاد دیجیتال روند افزایشی داشته باشد و متعاقبا ظرفیت زنجیره تامین و فعالیت شبکه‌های تولید منطقه ای‌ نیز ارتقا یابد.

ارقام ذکر شده در گزارش حاضر مطابق با آمار ارائه شده در گزارش سرمایه گذاری آسه آن (AIR2022) می‌باشد که در ماه اکتبر 2022 با همکاری دبیرخانه اتحادیه آسه آن و کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد (UNCTAD) منتشر شده است.