چشم انداز روند تولید و صادرات نفت و گاز آرژانتین
بازدهی بالای منابع غیرمتعارف آرژانتین نسبت سایر منابع جهانی، تسهیل مقررات سرمایه گذاری شرکت های خارجی در صنعت منابع هیدروکربنی، زیرساخت های کشور آرژانتین و اختیارات استان‌های آرژانتین در انعقاد قرارداد با شرکت های نفتی داخلی و خارجی برای استخراج منابعی که در حوزه آنها قرار دارد، شرایطی را فراهم کرده که آینده تولید و صادرات نفت و گاز در آرژانتین را روشن و امیدوارکننده می‌کند.
یکی از اثرات جدی بحران اوکراین برای اروپا، چالش تامین گاز اروپا از سوی روسیه و ایده یافتن جایگزین برای کاهش وابستگی قاره سبز به این کشور است. در همین حال با افزایش جهانی حامل های انرژی، موضوع ژئوپولتیک انرژی و مسائل مرتبط با تولید و تأمین انرژی در سطح جهانی به اولویت جامعه جهانی تبدیل شده است. شرایط مذکور به نوبه خود زمینه رقابتی میان کشورهای تولید و عرضه کننده انرژی برای جایگزینی روسیه در تامین انرژی اروپا را به همراه داشته است. در این زمینه رئیس جمهور آرژانتین در سفر دوره ای خود به سه کشور اروپایی (از تاریخ 9 لغایت 13 ماه می) تمایل کشورش به عنوان یک منبع تأمین کننده باثبات انرژی برای اروپا مطرح کرد.
با توجه به اینکه آرژانتین در حال حاضر وارد کننده سالانه 12 میلیون متر مکعب گاز طبیعی میباشد، پیشنهاد تأمین پایدار انرژی مورد نیاز قاره سبز، منوط به افزایش ظرفیت تولید و تأمین گاز این کشور از منابع غیر متعارف آرژانتین که به شکل SHALE و TIGHT که درسال های اخیر عملیات اکتشاف و توسعه آنها به خوبی پیش رفته، میباشد. درحالی که همزمان پیشنهاد تأمین گاز اروپا از سوی سایر تولید و عرضه کنندگان از جمله جمهوری اسلامی ایران و قطر و از طریق خط لوله نیز مطرح است، در این گزارش ضمن ارائه تاریخچه صنعت اکتشاف و استخراج منابع هیدروکربنی در آرژانتین، شرایط فعلی این صنعت و امکان تبدیل شدن این کشور به صادرکننده جدی منابع هیدروکربنی در آینده نزدیک مورد بررسی قرار می‌گیرد.
تاریخچه صنعت هیدروکربن در آرژانتین:
صنعت هیدروکربن‌ها در آرژانتین با بیش از یک صدسال قدمت با کشف نفت در حوزه خلیج سان خورخه در 1907 آغاز شد و با رشد پایدار در قرن بیستم به خودکفایی کشور در زمینه انرژی در دهه 1980 انجامید. از ابتدای سال 1990با اعمال قواعد جدید، تولید منابع هیدروکربنی افزایش چشمگیری یافت و از سال 1992 آرژانتین به یک کشور صادر کننده نفت تبدیل شد. توسعه صنعت نفت در کشور آرژانتین در قرن بیستم، با تاسیس چند پالایشگاه و توسعه زیرساخت های حمل و نقل و توزیع، شامل اسکله‌های نفتی، شبکه لوله و تاسیسات توزیع سوخت در تمام کشور جهت تامین نیاز داخل و صادرات فرآورده‌های نفتی همراه بود. در سال 1949 با افتتاح خط لوله ریواداویا (RIVADAVIA) گاز طبیعی از پاتاگونیا به پایتخت رسید و سپس خط لوله دومی تا Tierra del Fuego در جنوب گسترش یافت. در چهار دهه بعدی، سه خط لوله گاز تا منابع شمال غرب و Neuquina جایی که از سال 1977 منابع مهم گازی کشف گردید، وصل شد.
در سالهای نخستین قرن 21، ذخایر قطعی و شناخته شده نفت و گاز در آرژانتین افزایش نیافت و تولید از سال 2004 روند کاهشی داشت، درحالی که تقاضای داخلی افزایش یافت. دراین حال نتیجه بخش بودن بهره برداری از منابع غیرمتعارف، امید به تغییر در روند استحصال نفت و گاز درآرژانتین را تغییر داده است. طبق ارزیابی"مدیریت اطلاعات انرژی آمریکا"، منابع و ذخایر نفت و گاز غیرمتعارف آرژانتین معادل 62 برابر ذخایر فعلی گاز و 11 برابر ذخایر نفت خام آرژانتین است. مرکز مذکور در تحقیق خود درخصوص "ارزیابی منابع نفت وگاز شیل جهانی" در سال 2009 ، که در سال 2015 مورد تجدید نظر و بازبینی قرار گرفت با بررسی 42 کشور، آرژانتین با داشتن 10.5 درصد منابع گاز شیل جهانی در جهان پس از چین و با داشتن 6.5 درصد منابع جهانی نفت شیل در جایگاه چهارم پس از روسیه، آمریکا و چین قرار می‌گیرد. از سوی دیگر طبق گزارش مذکور نرخ بهره برداری از حوزه Neuquin در آرژانتین 25 درصد است که در مقابل نرخ بهره برداری از منابع شیل آمریکا، که در حدود 10 درصد در نوسان است جذابیت منابع هیدروکربنی غیرمتعارف آرژانتین را برجسته تر می‌کند. درعین حال امکان افزایش تولید علاوه بر توسعه منابع عظیم هیدروکربنی غیرمتعارف، با ادامه طرح های اکتشاف و توسعه منابع متعارف و همچنین با اجرای عملیات افزایش ضریب بازیافت ذخایر بالغ (Enhanced oil recovery) امکان پذیر است. به این منظور وزارت انرژی و معدن آرژانتین در سال 2017 طرح اکتشاف حوزه‌های دریای آرژانتین که شامل حوزه دریایی Austral و حوزه مالویناس غربی می‌شود را اعلام کرد. همچنین یک پروژه تحقیقاتی در چارچوب توافق بین وزارت علوم و تکنولوژی و نوآوری‌های تولیدی با موسسه نفت و گاز آرژانتین برای استفاده از فن آوریهای نوین تقویت ضریب بازیافت نفت تعریف شده است.
گاز طبیعی مبنای اساسی انرژی در آرژانتین است و از نیمه دهه 1990میلادی تأمین 50 درصد انرژی کشور توسط آن صورت می‌گیرد. انتقال گاز طبیعی توسط لوله‌های گاز به طول 15500 کیلومتر انجام می‌شود. در دو سال اخیر ظرفیت خطوط انتقال گاز 110 درصد افزایش یافته است. در این مدت چهار خط لوله ساخته شده گاز تولیدی را به شیلی، برزیل و اروگوئه منتقل می‌کنند و همچنین خط لوله ای برای انتقال گاز به جنوب شیلی احداث شده است. به موارد مذکور باید ساخت لوله‌های گاز طبیعی مایع LNG به بنادر اسکوبار و باهیا بلانکا را نیز اضافه کرد. درحال حاضر توسعه خطوط لوله گاز ادامه دارد. مهم ترین پروژه ساخت لوله گاز رسانی به منطقه شمال شرق آرژانتین و تنها منطقه ای که تحت پوشش شبکه گاز نیست، میباشد.
فعالیت شرکت نفت آرژانتین از گذشته تا حال:
شرکت نفت و گاز آرژانتین YPF یک کمپانی نفتی است که در سال 1922 تاسیس شد و از آن زمان تاکنون با گسترش دامنه فعالیت خود علاوه بر اکتشاف و توسعه منابع نفت و گاز، در زمینه انتقال، پالایش، بازاریابی، صادرات و سرمایه گذاری در منابع نفت و گاز فعالیت دارد. طبق گزارش فوربس 2000 شرکت نفت آرژانتین هزار و سیصد و شصتمین کمپانی بزرگ جهانی است که بیش ترین سهام آن در اختیار دولت آرژانتین قرار دارد. این شرکت در اولین سال فعالیت موفق به استخراج 2.2 میلیون بشکه نفت شد و در سال بعد اقدام به تولید بنزین و نفت سفید نمود. اولین پالایشگاه نفت خام آرژانتین توسط شرکت YPF در دسامبر 1925 در لاپلاتا افتتاح شد که در آن زمان دهمین پالایشگاه بزرگ دنیا محسوب می‌شد. تولید نفت توسط شرکت تا سال 1955 از مرز 25 میلیون تن در سال گذشت. با کشف منابع قابل توجه نفتی در استان سالتا و امضاء قرارداد مشارکت بین شرکت نفت آرژانتین با شرکت آمریکایی Drilexco ، تولید نفت دو برابر شد. در ادامه امضاء قرارداد سرمایه گذاری با شرکت آمریکایی Standard Oil تولید نفت به 56 میلیون تن درسال 1955 رسید. کشف نفت در استان Neuquen که آن زمان به دلیل قرارگرفتن نیمی از ذخایراثبات شده نفت و گاز آرژانتین به "پایتخت ملی انرژی" لقب گرفت، باعث شد بازده تولید نفت بین سال های 1965 لغایت 1986 تا 50% افزایش یابد و به 95 میلیون بشکه درسال برسد و سهم شرکت نفت آرژانتین از میزان تولید از 66% به 75% تولید افزایش یابد. به این ترتیب شرکت YPF با حفظ اکثریت 75% تولید و 60% پالایش و توزیع در آرژانتین با داشتن هفت پالایشگاه و سه هزار ایستگاه سوخت رسانی در سال 1977 به تولید 118 میلیون بشکه نفت دست یافت.
شرکت مذکور پس از طی کردن فراز و نشیب بسیار دوره درحکومت نظامیان، توانست تولید نفت را از 109 میلیون بشکه در سال 1993 به رکورد 190میلیون بشکه در سال 1998(270 هزار بشکه در روز) افزایش دهد. درسال 1999 شرکت رپسول اسپانیا در دو مرحله 98% سهام شرکت YPF را خرید که طی مشارکت ثانوی با شرکت های آمریکایی 15 سهام مذکور را به شرکت آمریکایی پترسون واگذار کرد. دولت آرژانتین در سال 2012 با تصویب قانون ملی سازی و با پرداخت 5 میلیارد دلار غرامت به شرکت رپسول 51 درصد سهام شرکت را خرید و مجددا مالک اصلی شرکت گردید.
روند تولید نفت و گاز در آرژانتین:
در تمام قلمرو سرزمینی آرژانتین 24 حوزه رسوبی خشکی و دریایی به مساحت سه میلیون کیلومتر مربع وجود دارد که 850 حوزه نفتی درآن مشخص شده و بین سال های 1907 تا 1949 در پنج حوزه شامل:
1- خلیج سان خوزه
2- نئوکینا
3- آستورال
4- نورواسته و
5- کویانا ؛
اکتشاف صورت گرفت که سه مورد اول بیش ترین سهم ذخایر و تولید را دارند. استحصال و فرآوری گاز طبیعی و همچنین فرآوری گاز مایع توسط 30 مرکز در حوزه‌های مختلف تولید صورت می‌گیرد.
تولید نفت آرژانتین قبل از پایان قرن20 (در سال 1998) با 308 میلیون بشکه در سال به اوج تاریخی خود رسید (850 هزار بشکه در روز) و از این تاریخ روند کاهشی تولید شروع شد به این ترتیب تولید در سال 2011 به 209 میلیون بشکه کاهش یافت. تولید نفت شرکت میان سال های 1998 تا 2011، 43% کاهش یافت. تولید آرژانتین در سال 2021 به 29 میلیون 779 تن بالغ گردید که 7.3 درصد کمتر از سال 2011 بود و نسبت به اوج تولید در 1998 کاهش 40% درصدی داشت. در مقابل تولید نفت غیرمتعارف رشد مهمی را از سال 2015 داشته است که دینامیزم تولید ملی از آن نشات می‌گیرد.
در زمینه گاز طبیعی نیز آرژانتین با تولید 45.923 میلیارد متر مکعب درسال 2021 یک افزایش چهار درصدی نسبت به سال ما قبل آن داشته است با این وجود تولید گاز در سطح تولید سال 2000 و 2011 باقی ماند و 13% کمتر از اوج تاریخی تولید در سال 2004 با 52 میلیارد متر مکعب باقی ماند.
در شرایطی که در طول یک دهه اخیر تولید نفت وگاز از حوزه‌های متعارف روند کاهشی داشته است، سهم منابع انرژی غیرمتعارف در تولید افزایش یافته است. به این ترتیب که در دهه نخست قرن 21 تولید نفت وگاز از حوزه‌های متعارف به ترتیب 37.5 درصد و 47 درصد کاهش داشته است، در مقابل تولید نفت غیرمتعارف بین سال های 2015 الی 2021 با رشد 36.6 درصدی سالانه و در همین مدت تولید گاز از منابع شیل با رشد 21.4 درصد سالانه رکورد جدیدی از خود برجای گذاشته اند. طبق آخرین آمار تولید نفت خام آرژانتین در دسامبر 2021 به 559000 بشکه در روز رسید که افزایش 14 درصدی نسبت به سال قبل را نشان می دهد. سهم نفت استخراجی از منابع غیرمتعارف نیز 212 هزار بشکه میباشد.
ذخایر غیرمتعارف هیدروکروبنی آرژانتین :
در حالی که ذخایر نفت و گاز طبیعی آرژانتین بین سال های 1999 تا 2011 به ترتیب 60% و 67% کاهش داشتند، در نوامبر سال 2011 شرکت YPF از اکتشاف یک منبع نفتی غیرمتعارف به وسعت 8071 کیلومتر مربع (قابل گسترش به 30 هزار کیلومتر مربع) معروف به VACA MUERTA (میدان نفتی گاو مرده) که 22.8 میلیارد بشکه نفت آن قابل بهره برداری است و خبر داد. این اکتشاف جدید افق های جدیدی را فراروی صنعت نفت و گاز آرژانتین گشوده است. متعاقب این کشف بزرگ و تاریخی، منابع غیرمتعارف دیگری نیز کشف شد، هرچند درحال حاضر تمرکز برمنابع حوزه استان Neuquinq بنام گاو مرده است که با یک سری از برنامه‌های پایلوت درحال اجرا است که در برخی موارد موفقیت خوبی در حوزه توسعه و بهره برداری اکتشافی دست یافته و درحال حاضر 41 درصد گاز طبیعی و 17 درصد نفت خام کشور از این منابع حاصل می‌شود.
"گاو مرده" (Vaca Muerta) عنوان عجیبی است که برای یک منبع هیدروکربنی غیرمتعارف که بین چهار استان آرژانتین شامل نئوکین، قرار دارد گذاشته شده است و به دلیل ارزیابی داشتن 302 میلیارد فوت مکعب گاز و 16 میلیارد و 300 میلیون بشکه نفت خام، در لیست منابع مهم جهانی هیدروکربن‌ها قرار گرفته است. فاز اکتشافی این منبع عظیم گاز (رتبه دوم جهانی درگاز غیرمتعارف و رتبه چهارم جهانی در زمینه نفت) در سال 2010 و توسعه آن در 2013 آغاز شد. این منبع به دلیل ویژگی‌هایی که دارد یکی ازبهترین منابع هیدروکربن غیرمتعارف در سطح جهانی است و به مرکز جذب سرمایه گذاری در سطح ملی و بین المللی تبدیل شده است . شرکت های نفتی آرژانتینی YPF و Pampa Energia با شرکت بین المللیPAN American Energy , Tota,Shell , Chevron,Enap , Vista Oil , Tecpetrol , Exxon Mobil , Wintershall و تعدادی دیگری از شرکت های خدماتی نفتی در حوزه مذکور سرمایه گذاری و فعالیت دارند
بین سال های 2017 تا 2019 سرمایه گذاری در منابع شیل آرژانتین به طور قابل توجهی افزایش یافت. مشوق های تولیدی، معافیت های مالیاتی و کاهش هزینه‌های تولید تا 30 درصد باعث جذاب شدن پروژه‌های استخراج از منابع شیل این کشور شد، اما از این سال تاکنون به دلیل عدم قطعیت سیاسی و مقررات کنترل نرخ ارز که بازگشت درآمد ارزی کمپانی‌های فعال را با مشکل مواجه می‌کند، در روند سرمایه گذاری وقفه ایجاد شده است.
برای تضمین ادامه سرمایه گذاری شرکت های خارجی در بخش انرژی و هیدروکربن‌ها، دولت آرژانتین طرحی را برای بازبینی مقررات بخش انرژی به پارلمان این کشور ارائه کرده تا زمینه تقویت تولید نفت و گاز و احیاء جایگاه قبلی این کشور در صادرات و تبدیل شدن به یک صادر کننده عمده منابع هیدروکربنی را فراهم کند.
دولت آرژانتین با اجرای طرح "توسعه تولید گازآرژانتین" امیدوار است بتواند تا پایان سال 2023 به سطحی از تولید گاز دست یابد که جایگزین واردات شود و صرفه جویی ارزی 5.6 میلیارد دلاری برای این کشور به دنبال داشته باشد. درعین حال پیش بینی می‌شود که در مدت سه سال با توسعه طرح های نفت وگاز شیل بتواند به عنوان یک تأمین کننده گاز طبیعی برای کشورهای منطقه آمریکای جنوبی تبدیل شده و حجم گاز صادراتی به شیلی، پاراگوئه و برزیل را به طور قابل توجهی افزایش دهد. دراین حال افزایش ظرفیت تولیدگاز در آرژانتین تا حجم مورد نیاز برای صادرات گاز به اروپا امری زمان بر خواهد بود که علاوه بر افزایش ظرفیت تولید، سرمایه گذاری در تأسیسات زیربنایی انتقال و تبدیل گاز طبیعی به گاز مایع فشرده CNG را می طلبد.
بازدهی بالای منابع غیرمتعارف آرژانتین نسبت سایر منابع جهانی، تسهیل مقررات سرمایه گذاری شرکت های خارجی در صنعت منابع هیدروکربنی، زیرساخت های کشور آرژانتین و اختیارات استان‌های آرژانتین در انعقاد قرارداد با شرکت های نفتی داخلی و خارجی برای استخراج منابعی که در حوزه آنها قرار دارد، شرایطی را فراهم کرده که آینده تولید و صادرات نفت و گاز در آرژانتین را روشن و امیدوارکننده می‌کند.
علیرغم افت تولید منابع متعارف هیدروکربنی آرژانتین، نرخ بالای افزایش تولید نفت و گاز از منابع غیرمتعارف، چشم انداز روشن صنعت نفت وگاز در این کشور نشان می دهد. این وضعیت فرصت خوبی برای شرکت های نفتی خارجی جهت حضوردرمنابع انرژی آرژانتین فراهم نموده است و نیاز به شرکت های متوسط و کوچک خدمات رسانی در بخش صنایع هیدروکربنی نیز مشاهده می‌شود.