بازار انرژی هند

هند سومین وارد کننده و مصرف کننده بزرگ انرژی در جهان، بیش از 85 درصد از نیاز نفتی خود را وارد می­ کند به گونه ای که در حال حاضر تقاضای این کشور تقریبا حدود 5 میلیون بشکه در روز است.

هند سومین وارد کننده و مصرف کننده بزرگ انرژی در جهان، بیش از 85 درصد از نیاز نفتی خود وارد می­کند[1]، بگونه ای که در حال حاضر تقاضای این کشور برای این ماده اولیه تقریبا حدود 5 میلیون بشکه در روز است.

واردات نفت خام هند  طی سالهای 2019، 2020 و 2021 به ترتیب 227 میلیون تن (به ارزش 104 میلیارد دلار) ، 196 میلیون تن (به ارزش 62.2) و 212 میلیون تن (به ارزش 119 میلیارد دلار)  بوده است.

10 تامین کننده  برتر نفت هند در سال مالی 22-2021 به ترتیب عبارت بوده اند از:

عراق با صادرات نفت به ارزش 22 میلیارد دلار در رتبه اول قرار دارد و عربستان سعودی با 16 میلیارد دلار، امارات متحده عربی 9 میلیارد دلار، ایالات متحده آمریکا 7.98 میلیارد دلار، نیجریه 6.80 میلیارد دلار، کویت 5.92 میلیارد دلار، مکزیک 2.82 میلیارد دلار، عمان 2.72 میلیارد دلار، روسیه 2.13 میلیارد دلار و برزیل با 1.88 میلیارد دلار در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

با افزایش قیمت جهانی هر بشکه نفت از 100 دلار در ژانویه 2022 به 140 دلار در ماه مارس،  این کشور تنها در این ماه (مارس 2022) و همزمان با اوج قیمت نفت با شکستن رکورد 14 ساله، حدود 13.7 میلیارد دلار برای خرید نفت هزینه کرد. این در حالی است که این رقم در ماه مشابه سال گذشته حدود 8.4 میلیارد دلار بوده است. از آن زمان قیمتها کاهش یافته و اکنون به حدود 104 دلار در هر بشکه رسیده است.

براساس آمارهای فوق­، صورتحساب واردات نفت خام هند در سال مالی 22-2021 (آوریل2021- مارس2022) با رشدی تقریبا 2 برابری به 119 میلیارد دلار رسید. هم اکنون قیمت انرژی در سراسر جهان به دنبال بازگشت تقاضا و جنگ اوکراین افزایش یافته است. از آن طرف نفت روسیه با تخفیفهای زیاد و تقبل هزینه حمل و نقل عرضه می­گردد. این موضوع هند را به خرید نفت ارزان قیمت روسیه ترغیب کرده است.

بر اساس محاسبات منتشره توسط خبرگزاری رویترز، پالایشگاههای هند در دو ماهه پس از تهاجم روسیه به اوکراین، بیش از دو برابر کل سال مالی [2]22-2021نفت خام از روسیه خریداری کرده اند. گفته می‌شود طی این دوره حداقل 40 میلیون بشکه سفارش شده که قرار است تا ماه ژوئن به مقصد هند بارگیری شود. این درحالی است که کل خرید نفتی هند از روسیه در سال 2021 تنها 16 میلیون بشکه بوده است.

در دوره فوق ­الذکر پالایشگاه­های خصوصی هند (شرکتهای ریلاینس و نایارا انرژی) بیش از پالایشگاههای دولتی شامل شرکت نفت هند (IOC)، هندوستان پترولیوم (HPCL) و بهارات پترولیوم (BPCL) نفت روسی خریداری کرده ­اند:

- ریلاینس[3] حداقل 15 میلیون بشکه را برای سه ماهه منتهی به ژوئن خریداری کرده است.

- نایارا انرژی[4] که بخشی از آن متعلق به شرکت روس نفت است، تاکنون حدود 8 تا 9 میلیون بشکه  نفت خام روسیه را برای ماههای آوریل تا می 2022 خریداری کرده است.

شایان ذکر است چندین شرکت نفتی از جمله ONGC[5] در میادین نفت و گاز روسیه دارای سهام می‌باشند. این شرکت 20 درصد سهام پروژه ساخالین-1 را داراست که یک گرید روسی به نام سوکول تولید می‌کند و شرکت ONGC نیز محصول تولیدی را از طریق مناقصه به دیگر کشورها صادر می­کند. سوکول بیشتر توسط خریداران آسیای شمالی و از کره جنوبی بارگیری می‌شود. این در حالی است که بعد از بحران اوکراین برای حمل سوکول با مشکل مواجه شده است. شرکت­ONGC  در تلاش برای یافتن کشتی برای حمل 700 هزار بشکه نفت خام از خاور دور روسیه است. ONGC برای حمل نفت به کشتی­هایی متکی است که توسط شرکت دولتی روسیه (SCF)[6] نفت خام را به بندری در کره جنوبی حمل و از آنجا به دیگر خریداران نفت در شمال آسیا ارسال می‌کند.

تحریم­های اعمال شده علیه روسیه توسط ایالات متحده؛ بریتانیا، اتحادیه اروپا[7]و کانادا علاوه بر اعمال محدودیتهای خاص بر روی SCF، پوشش بیمه ای برای کشتی‌های روسی از جمله ناوگان  SCFرا دشوار تر کرده است. علاوه بر آن بخش دریایی روسیه با قطع خدمات از جمله صدور گواهینامه کشتی توسط ارائه دهندگان برجسته خارجی مانند LR بریتانیا و DNV نروژ مواجه شده است. ترس از تحریم ها موجب شده ظرف یک ماه گذشته شرکت ONGC هیچ پیشنهادی در مناقصات خود برای صادرات سوکول دریافت نکند. از این رو آن شرکت ناگزیر، محموله­های خود را به پالایشگاههای هندوستان پترولیوم و بهارات پترولیوم (BPCL) فروخته است.

 هند در حال مذاکره با دیگر فروشندگان نفتی برای متنوع کردن منابع واردات نفت و متنوع کردن سبد انرژی است. در همین رابطه در دیدار هاردیپ سینگ پوری، وزیر نفت و گاز طبیعی هند و آلبو کرکی معاون وزیر انرژی برزیل (21 آوریل 2022) در مورد همکاری دو کشور در زمینه انرژی، انرژی زیستی و سوختهای زیستی[8] گفتگو شد. آلبو کرک در این دیدار ضمن اشاره به افزایش 10 درصدی تولید نفت خام برزیل و رسیدن به 3.3 میلیون بشکه در روز گفت کشورش مایل است تقاضای هند برای نفت خام را تامین کند.

 در همین حال، مقامات اروپایی در حال تهیه "پیش نویس طرح هایی برای توقف تدریجی واردات نفت و فرآورده‌های نفتی روسیه" هستند. پیش بینی می‌شود ابتدا واردات نفت خام و فرآورده‌ها از طریق دریایی ممنوع شود زیرا جایگزینی نفت خام روسیه که با نفتکش ها وارد می‌شود، از واردات نفت خام از طریق خط لوله آسانتر است. احتمالا واردات خط لوله آخرین گام در این زمینه خواهد بود. چرا که تعدادی از پالایشگاههای اروپایی به واردات نفت خام روسیه از خطوط لوله وابسته است و قادر به جایگزینی آن در کوتاه مدت نیستند.

هر چند در طی ماههای اخیر خرید نفت ارزان قیمت روسیه به شدت افزایش یافته ولی ظرفیت پالایشگاههای هندی برای فرآوری نفت روسیه محدود است. به علاوه به نظر نمی رسد شرکتهای نفتی هندی با توجه به تلاشهای کمیسیون اتحادیه اروپا و اظهارات شرکتهای نفتی بزرگ جهان مبنی بر برنامه توقف کامل خرید نفت از روسیه در هفته‌ها و ماههای آتی و عواقب تحریم های ثانویه، مایل باشند در مراحل بعدی ریسک کرده و در طولانی مدت به خرید ادامه دهند.

[1]. هند که 85 درصد از نیازهای نفتی اش را وارد می‌کند، به دلیل برخورداری از ظرفیت پالایشی مازاد بخشی از فرآورده‌های نفتی تولیدی خود را صادر می‌کند.

[2]سال مالی هند از یک آوریل هر سال شروع و به پایان ماه مارس سال بعد ختم می‌شود.

[3].Reliance Industries Limited

[4]Nayara Energy (که قبلا ًبا نام Essar Oil شناخته می‌شد، متعلق به کنسرسیوم روسی به رهبری Rosneft از سال2017 است)

[5].ONGC Videsh Limited

[6]. Sovomflot

[7].اتحادیه اروپا در ماه مارس 2022  شرکتSCF را در فهرست شرکتهای قرار داد که  معاملات مستقیم و غیر مستقیم با آنها از پایان ماه می ممنوع است.

[8].هند قصد دارد تا سال 2025 ترکیب سوخت زیستی با بنزین را دو برابر کند و به 20 درصد برساند. در همین رابطه انجمن صنعت نیشکر برزیل تفاهم نامه ای با انجمن خودروسازان هندی امضا کرده­اند تا در زمینه‌های اتانول و فناوری سوخت انعطاف پذیر همکاری کنند.