جنگ اوکراین ، بحران انرژی در اروپا و نقش آینده خاورمیانه از دید رسانه های آلمان

گزارش پیش رو چکیده مطالب منتشره در رسانه‌های آلمان در خصوص پیامدهای حمله روسیه به اوکراین، بحران انرژی در اروپا و نگاه به خاورمیانه می‌باشد.

درگیری نظامی روسیه با اوکراین و تاثیر آن بر ثبات انرژی اروپا شدیدا مورد توجه جریانات رسانه‌ای آلمان قرار گرفته است. در این رابطه آمده است که آلمان با خط لوله نورد استریم 2 قصد داشت مستقیماً به گاز روسیه دسترسی پیداکرده تا از مشکلات احتمالی با کشورهای ترانزیت اجتناب کند. این خط لوله قرار بود هرسال تا 55 میلیارد مترمکعب گاز را بدون اینکه گاز از کشورهای ترانزیتی عبور کند، به آلمان منتقل نماید. مسیر حدود 1230 کیلومتر است و دو خط موازی در کف دریای بالتیک دارد.

با اینکه درآمد از صادرات مواد خام بخش عمده بودجه روسیه را تشکیل می‌دهد. اما گاز برای روسیه کمتر از دیدگاه اقتصادی مهم است و نفت کماکان مهم‌ترین نقش را در اقتصاد صادراتی این کشور  ایفا می‌کند. البته بدون نورد استریم 2 انگیزه برای استخراج ذخایر جدید گاز در روسیه، رنگ خواهد باخت چراکه مسیرهای حمل‌ونقل دیگر بسیار گران‌تر خواهند بود و درنتیجه هزینه‌ها افزایش و سود کاهش خواهد یافت.

بدون نورد استریم 2 کماکان لازم خواهد بود که حمل‌ونقل گاز در راه زمینی، یعنی با عبور از کشورهای ترانزیتی مانند اوکراین یا لهستان صورت پذیرد. لذا این‌گونه می‌توان نتیجه‌گیری نمود که خط لوله نرد استریم 2 از دیدگاه روسیه یک پروژه بااهمیت است که ارتباط مستقیمی‌با آلمان ایجاد می‌کند.

در پشت نورد استریم 2، تراست دولتی گاز پروم روسیه قرار دارد. این تراست وظیفه تأمین نصف هزینه‌های کل قرارداد ( 9.5 میلیارد یورو) را بر عهده دارد. تراست OMV (اتریش) ، Royal Dutch Shell (انگلیس) ، Engie ( فرانسه) و دو شرکت‌ آلمانی به نام‌های Wintershall Dea و Uniper  سایر سرمایه‌گذاران این طرح هستند.

باید پذیرفت استخراج گاز در داخل اتحادیه اروپا به‌شدت در حال کاهش است. ذخایر گاز طبیعی آلمان نیز بسیار کم هستند و آلمان می‌تواند تنها 5 درصد مصرف خود را تأمین کند. لذا تا زمانی که المان واقعاً به سمت انرژی‌های نو حرکت نکند این کشور کماکان به گاز طبیعی روسی وابسته خواهد بود. آلمان با 55.6 میلیارد مترمکعب بزرگ‌ترین وارد‌کننده گاز طبیعی از روسیه در داخل اتحادیه اروپا، است. بر اساس آمار ارائه‌شده توسط  Statistic Review of World Energy در سال 2019  آلمان بیش از نصف گاز طبیعی خود را از روسیه دریافت کرده است. سایر تحویل‌دهندگان اصلی گاز طبیعی نروژ (27 درصد) و هلند (21 درصد) هستند.

اگر روسیه واقعاً تحویل گاز را متوقف کند ذخایر گاز اروپایی ( و آلمانی) بر اساس محاسبات اتاق فکر Bruegel در اواخر مارس 2022 خالی خواهند بود. البته روسیه هنوز به قراردادهای خود عمل می‌کند، اما این کشور علیرغم تقاضای زیاد در بازار جهانی گاز بیشتری عرضه نمی‌کند. سایر تحویل‌دهندگان گاز نیز به‌آسانی نمی‌توانند این نقیصه را جبران کنند.

در حال حاضر گاز موردنیاز آلمان از خاک اوکراین عبور می‌کند و درآمد ترانزیت اوکراین از این طریق به یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار می‌رسد. ازنظر رهبران اوکراین هدف غائی خط لوله نورد استریم ۲ بی‌نیازی روسیه از اوکراین بوده است. امری که اوکراین را با بحران اقتصادی سنگینی روبرو می‌کند.

مدیرعامل شرکت دولتی گاز اوکراین معتقد است نورد استریم ۲ صرفاً یک پروژه ژئوپلیتیکی است. به گفته او با بهره‌برداری از این خط لوله روسیه می‌تواند همان مقدار گازی را که در حال حاضر از مسیر اوکراین صادر می‌کند، به‌طور مستقیم به آلمان بفرستد و  کی یف را به خاطر گرایش به اتحادیه اروپا و ناتو تنبیه کند.

به گفته مسئولان اوکراینی، روسیه در سال‌های گذشته به‌موازات نزدیکی اوکراین به اروپا و تلاش این کشور برای عضویت در ناتو، از میزان گازی که از طریق این کشور به اروپا ارسال می‌کرد کاسته است. درنتیجه حجم گاز صادراتی که در سال ۲۰۱۹ بیش از ۸۹ میلیارد مترمکعب بود، در سال ۲۰۲۰ به کمتر از ۵۶ میلیارد مترمکعب کاهش یافت.

اما در شرایط کنونی این پرسش مطرح می‌شود که آیا ممکن نیست روسیه در واکنش به تحریم نورد استریم ۲ صدور گاز به آلمان و اروپا را هم از طریق اوکراین و هم از طریق خط لوله نورد استریم ۱ قطع کند؟

بسیاری از کارشناسان نسبت به ادامه صدور گاز روسیه خوش‌بین هستند. استدلال آن‌ها برای این خوش‌بینی آن است که روسیه در دهه‌های اخیر همواره تأمین‌کننده قابل‌اعتمادی برای انرژی اروپا بوده و حاضر نیست این اعتماد را به بازی بگیرد. با اینحال روزنامه تاگس اشپیگل به نقل از چند مقام مسئول در بخش انرژی اعلام کرد دولت آلمان در روزهای اخیر احتمال کشیده شدن بحران اوکراین به تأمین انرژی خود را پیش‌بینی ‌کرده و از قطر، امارات متحده عربی و کشورهای آفریقائی تولیدکننده گاز قول گرفته در صورت قطع گاز روسیه نیاز این کشور را به سوخت زمستانی تأمین کنند.