موریس جزیره‌ای کوچک با رؤیاهای بزرگ
موریس بانام رسمی جمهوری موریس Republic of Mauritius کشوری جزیره‌ای در جنوب غربی اقیانوس هند است که در حدود ۹۰۰ کیلومتری شرق ماداگاسکار واقع‌شده است. پایتخت موریس شهر پورت لوئیس است. موریس با دو هزار و چهل‌وشش کیلومترمربع مساحت بخشی از جزایر ماسکارین به شمار می‌رود. این جزیره را پرتغالی‌ها در ۱۵۰۵ میلادی کشف کردند و سپس در سال ۱۶۳۸ به مستعمره هلندیان تبدیل شد. هلندیان این جزیره را به‌افتخار شاهزاده موریس ناساو، جزیره موریس نامیدند. در خلال سده هجدهم این جزیره دست فرانسویان بود که به آن نام «ایل دو فرانس» (جزیره فرانسه) دادند. این جزیره در سال ۱۸۱۰ دست انگلیسی ها افتاد و آنها نام پیشین آن را برگرداندند. در سال ۱۹۶۸ این کشور استقلال خود را از انگلستان به دست آورد.
تعطیلات عمومی موریس ترکیبی از چندین فرهنگ در تاریخ موریس است. تمام تعطیلات عمومی مربوط به جشنواره تاریخی-مذهبی است. برخی از جشن‌ها مهم مردم موریس عبارت‌اند از: زیارت حوض بزرگ برای عید بزرگ ماها شیوراتری، پیاده‌روی در آتش، جشنواره رنگ‌های هند، عید سعید فطر، جشنواره تقویم تامول به‌افتخار خدای موروگا، پسر شیوا، سال نو چینی، جشنواره ماها شیواتره، اوگادی، زیارت پدر لاوال، دیوالی، جشن 15 آگوست به احترام مریم مقدس، عید پاک و کریسمس. واحد پول این کشور روپیه موریس است. (۱ دلار = 39 روپیه موریس، ۱ یورو = 47 روپیه) موریس. تنها فرودگاه بین‌المللی این کشور در فرودگاه بین‌المللی سر سیوساگور رامگولام است. در سال 1320، رضاشاه پهلوی پس از کناره‌گیری از سلطنت به جزیره موریس تبعید شد. کاخ معروف وال-اوری در این کشور در حال حاضر ملک جمهوری اسلامی ایران است.
در جنوب غربی اقیانوس هند، از موریس اغلب به‌عنوان الگوی موفقیت برای کشورهای درحال‌توسعه نام‌برده می‌شود. با القابی مثل اژدهای کوچک اقیانوس هند و یا ببر آفریقا. این کشور با پتانسیل ساحلی، چند فرهنگِ بودن، بیشتر به‌عنوان یک مقصد گردشگری بین‌المللی شناخته می‌شود. موریس طی 50 سال گذشته و از زمان استقلال خود رشد اقتصادی قابل‌توجهی را تجربه کرده است. این جزیره کوچک با سرانه تولید ناخالص داخلی 11238 دلار، یکی از پیشرفته‌ترین اقتصادهای قاره است. حرکت از یک اقتصاد تک‌محصولی با محوریت نیشکر به یک مدل بسیار متنوع‌تر و متمرکز بر خدمات و نوآوری تغییریافته است. موریس به‌عنوان یک دولت کوچک در حال ظهور با 1 میلیون و چهارصد هزار نفر جمعیت با سطح سواد 85 درصد و زیرساخت‌های اجتماعی و آموزشی مدرن و دارای اقتصادی پویا ظاهرشده است. سطح توسعه سرمایه‌های اجتماعی و انسانی، آن را در بالای مقیاس قاره آفریقا قرار داده است. برای مقایسه، تولید ناخالص داخلی کومور با 557 میلیون دلار در مقابل 14 میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی موریس غیرقابل مقایسه است.
ایجاد منطقه آزاد صادراتی، بندر آزاد فرانک، مرکز مالی فراساحلی، اراده این کشور به تبدیل‌شدن به جزیره بدون عوارض، کاهش تعرفه‌های گمرکی، تلاش برای کاهش بدهی عمومی، کاهش هزینه‌های عمومی، کاهش تعداد کارمندان دولت، خصوصی‌سازی اقتصاد و بهره‌برداری از منابع داخلی ازجمله اقدامات این جزیره کوچک در دستیابی به موفقیت‌های بزرگ در سال‌های اخیر بوده است. علاوه بر این، این کشور از منطقه زمانی بهره‌مند‌است که اجازه می‌دهد حداقل 4 ساعت هم‌زمان با اپراتورهای مالی در بازارهای اروپا و آسیا کار کند.
این کشور عضو سازمان تجارت جهانی و همچنین سایر گروه‌های اقتصادی منطقه‌ای مانند (بازار مشترک آفریقای شرقی و جنوبی، جامعه توسعه آفریقای جنوبی و کمیسیون اقیانوس هند) است. موریس قصد دارد این جزیره را به یک اقتصاد باز و رقابتی در سطح جهانی تبدیل کند و از طریق سیاست‌های تجاری خود آن را به‌طور کامل در سیستم تجارت جهانی ادغام کند. این جزیره موانع تجاری زیادی ندارد و عوارض گمرکی نیز پایین است (متوسط تعرفه اعمال‌شده فقط 8. 0 درصد است). در سال 2018، صادرات موریس بیشتر به‌وسیله ماهی، لباس (به‌طور عمده تی‌شرت، پیراهن و کت‌وشلوار) و شکر نیشکر یا چغندر تأمین‌شده است (نیشکر 85 درصد از زمین‌های زیر کشت کشور را به خود اختصاص داده است). این کشور عمدتاً فرآورده‌های نفتی، اتومبیل، دارو و تجهیزات پزشکی از کشورهای دیگر وارد کرده است.
اصلاحات گمرکی بخش مهمی از اقدامات انجام‌شده در راستای تسهیل واردات و صادرات این کشور کوچک به شمار می‌رود. در سال‌های اخیر نیز ابتکارات و اقدامات زیادی در این کشور برای تسهیل تجارت توسط دولت اتخاذشده است. در سال 2017، قانون تسهیل تجارت تصویب شد که ازجمله آن اصلاحات قانونی باهدف از بین بردن قوانین دست‌وپا گیر اداری و مجموعه‌ای از اقدامات باهدف هماهنگی فرآیندها به‌منظور دستیابی به‌صرفه جویی در هزینه و زمان برای واردات و صادرات بود. فرایند اخذ مجوزهای لازم برای صادرات و واردات بازنگری شد که تأثیر مثبتی برای ترخیص کالا از گمرک داشت. دولت موریس پیش‌ازاین اقدامات بسیاری را برای تسهیل معاملات و ارتقا صادرات انجام داده است، ضمن اینکه اولویت‌های زیست‌محیطی و اجتماعی را نیز در نظر گرفته است ازجمله گسترش و تقویت اسکله‌ها، استفاده از فن‌آوری‌های مدرن مانند رباتیک برای افزایش سودآوری و رقابت، استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر و تمیز خورشیدی، بازیافت زباله، انرژی باد و موج به‌منظور کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی ازجمله این اقدامات هستند. گردشگری چهارمین عامل اقتصاد این کشور است.
موریس از جاذبه‌های توریستی متنوع و شگفت‌انگیزی بهره‌مند هست؛ علاوه بر سواحل بسیار زیبا، رودخانه، مرداب، کوه، جنگل‌های زیبا، گونه‌های جانوری و گیاهی فراوان، دهانه‌های آتش‌فشانی، آبشار و آثار تاریخی را نیز می‌توان در این جزیره رؤیایی مشاهده نمود. سازمان جهانی جهانگردی موریس را به‌عنوان یکی از ده مقصد برتر توریستی دنیا معرفی نموده است. هوای گرمسیری با دریای آبی روشن، سواحل و جانوران آبزی همچنین با جمعیت چند قومی و فرهنگی، برای گردشگران جذاب است.
- روابط با ایالات‌متحده آمریکا
موریس همیشه از امتیازات تجاری ایالات‌متحده آمریکا بهره‌مند بوده است. این امتیازات اقتصادی بخشی از استراتژی ایالات‌متحده برای حفظ موقعیت نظامی خود در چاگوس است. قانون فرصت رشد آفریقا که توسط کنگره آمریکا به تصویب رسیده است به محصولات نساجی موریس اجازه می‌دهد بدون سهمیه و بدون مالیات به بازار آمریکا وارد شوند و این امر برتری آشکاری نسبت به رقبا دارد. موریس بعد از لسوتو و آفریقای جنوبی، سومین صادرکننده آفریقایی به ایالات‌متحده است و ازنظر ارزش نیز در رتبه نخست قرار دارد.
ایالات‌متحده و موریس توافقنامه تجارت و سرمایه‌گذاری (TIFA) را در سال 2006 امضا کردند. سومین جلسه شورای TIFA ایالات‌متحده و موریس در آوریل 2009 برگزار شد. در اواخر همان سال، ایالات‌متحده و موریس مذاکرات پیمان سرمایه‌گذاری دوجانبه را آغاز کردند. حجم واردات و صادرات موریس با ایالات‌متحده در سال 2019 حدود 448 میلیون دلار تجارت کالا بود. از این مبلغ بالغ‌بر 103 میلیون دلار مربوط به صادرات بود و واردات کالا نیز درمجموع 344 میلیون دلار بوده است. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ایالات‌متحده در موریس 7.8 میلیارد دلار در سال 2019 بوده است که 20.1 درصد کاهش نسبت به سال 2018 را نشان می‌دهد. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی موریس در ایالات‌متحده نیز 4.7 میلیارد دلار در سال 2019 بود. بیش از 200 محصول یا شرکت آمریکایی در موریس نمایندگی دارند.
فرانسه نیز یکی از بازیگران اصلی اقتصادی در موریس است. موریس سومین شریک تجاری فرانسه با حجم تجاری 669 میلیون یورو در سال 2018 بوده است. فرانسه اولین مشتری موریس (پس از انگلستان) با 14 درصد صادرات، چهارمین تأمین‌کننده بزرگ این کشور (پس از هند، چین و آفریقای جنوبی) با 8 درصد واردات، سرمایه‌گذار برجسته خارجی در این کشور با نزدیک به 200 شرکت فرانسویوبا بیش از 420 هزار گردشگر از 1.35 میلیون گردشگر تأمین‌کننده اصلی گردشگری موریس در سال 2017 بوده است. فرانسه شریک اصلی دوجانبه موریس ازنظر کمک رسمی در توسعه این کشور است. آژانس توسعه فرانسه (AFD) پس از بانک توسعه آفریقا (BAD) دومین اهداکننده بزرگ است که مستقیماً به شرکت‌های عمومی این کشور وام داده است و پس از چین دومین طلبکار بزرگ موریس است. از زمان بازگشایی این آژانس در موریس در سال 2006، AFD نزدیک به 517 میلیون یورو تعهدات خالص در موریس انجام داده است.
از دیگر اقدامات فرانسه در موریس فعالیت‌های فرهنگی و آموزشی است. فرانسه با همکاری بین دانشگاهی و برنامه‌های بورس تحصیلی، درزمینهٔ آموزش، آموزش عالی و تحقیقات اقدام زیادی در این کشور انجام می‌دهد. فرانسه از طریق آژانس آموزش فرانسه در خارج از کشور، شبکه‌ای از مدارس معروف فرانسه را در موریس پشتیبانی می‌کند. تأسیس پنج مؤسسه با بیش از 5 هزار دانش‌آموز ازجمله این اقدامات است.
صادرات چین به موریس عمدتاً شامل محصولات فولادی، منسوجات و محصولات صنایع سبک است. در مقابل قند موریس به‌تدریج در بازار داخلی چین به فروش می‌رسد. بانک چین در سال 2016 شعبه‌ای در موریس بازکرده است. از زمان برقراری روابط دیپلماتیک بین این دو کشور بزرگ و کوچک در سال 1972، آنها شاهد تعمیق مبادلات دوستانه درزمینهٔ جمعیت، سیاست، اقتصاد، تجارت و فرهنگ بوده‌اند. این دو کشور موافقت‌نامه‌های دوجانبه لغو روادید را امضا کردند. مجموع مبادلات تجاری بین دو کشور 842 میلیون دلار است.
توافقنامه تجارت آزاد موریس و چین (FTA) در اکتبر 2019 در پکن امضا شد. این توافقنامه تجارت آزاد بین موریس و چین اولین قرارداد با یک کشور آفریقایی است. این‌یک ضمانت نهادی قوی‌تر برای تعمیق روابط اقتصادی و تجاری بین دو کشور است. این توافقنامه چهار بخش اصلی دارد که مربوط به تجارت کالا، تجارت خدمات، سرمایه‌گذاری و همکاری اقتصادی است. پس از لازم‌الاجرا شدن این FTA، موریس از دسترسی فوری و بدون عوارض به بازار چین برای 7504 محصول بهره‌مند شد. عوارض گمرکی 723 محصول در یک دوره 5 تا 7 ساله از اول ژانویه 2021 حذف شد. درازای آن، شکر موریس می‌تواند به‌تدریج با سهمیه‌ای بالغ‌بر 50 هزار تن طی هشت سال به چین صادر شود.
موریس و ژاپن از سال 1969 روابط دوستانه و دیپلماتیک خود را آغاز کرده‌اند. موریس از حمایت ژاپن در بخش‌های مختلف ازجمله ایمنی دریایی، تغییرات آب و هوایی بهره‌مند شده است. در سال 2019، دولت ژاپن به‌عنوان بخشی از برنامه توسعه اقتصادی و اجتماعی، برای خرید کشتی‌های گشتی پرسرعت برای گارد ساحلی ملی (NCG) 300 میلیون ین ژاپن به دولت موریس کمک مالی اعطا کرد. موریس همچنین از آژانس همکاری بین‌المللی ژاپن (JICA) کمک‌های زیادی دریافت کرده است. به‌عنوان‌مثال ژاپن برای اجرای پروژه تقویت سیستم راداری کمک مالی بلاعوض به مبلغ 1.34 میلیارد ین ژاپن در سال 2013 برای خرید و نصب این رادارها و ساخت برج جدید به موریس اهدا کرد. در ماه مه سال 2020، دولت ژاپن همچنین موافقت کرده است که از طریق برنامه توسعه سازمان ملل مبلغ یک‌میلیون دلار آمریکا در راستای مبارزه با بیماری کرونا به دولت موریس کمک کند.
ترکیه برای توسعه روابط خود با موریس اهمیت زیادی قائل است. سفارت ترکیه در آنتاناناریوو که در سال 2010 بازگشایی‌شده است نزد موریس معتبر است. سفارت موریس در برلین نیز نزد امور مربوط به ترکیه را در اختیار دارد. ترکیه یک سرکنسولگری افتخاری در پورت لوئیس دارد. حجم تجارت دوجانبه بین این دو کشور در سال 2019 مبلغ 76.5 میلیون دلار و در سال 2020 نیز 77 میلیون دلار بوده است.
به‌منظور فراهم آوردن مبنای حقوقی مناسب برای روابط اقتصادی دوجانبه، توافق‌نامه‌های زیادی بین دو کشور امضاشده است، ازجمله توافقنامه تجارت آزاد، توافقنامه همکاری اقتصادی و تجاری و حمایت متقابل از توافقنامه سرمایه‌گذاری. اولین جلسه کمیته مشترک اقتصادی ایجادشده در چارچوب توافقنامه تجارت آزاد در تاریخ 17 نوامبر 2016 در پورت لوئیس برگزار شد. ترکیه در چارچوب بورسیه‌های ترکی، بهابازارهای تحصیلی دانشگاهی زیادی به دانشجویان موریس اعطا کرده است. در چارچوب برنامه آموزش بین‌المللی دیپلمات‌های نوجوان نیز که توسط آکادمی دیپلماسی وزارت امور خارجه برگزارشده است، افراد زیادی از کشور موریس شرکت داشتند. خطوط هوایی ترکیش ایرلاین از سال 2015 پروازهای مستقیمی از استانبول به موریس دارد که به توسعه بیشتر روابط دوجانبه در همه زمینه‌ها کمک کرده است.