نگاهی به وضعیت تولید و صادرات شیلات در هند

صنعت شیلات و آبزی‌پروری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های کشاورزی هند، نقش بسزایی در اشتغال‌زایی و امنیت غذایی جمعیت 1،350 میلیارد نفری این کشور ایفا می‌کند. صنعت شیلات حدود 1% تولید ناخالص داخلی و 5،2% تولید ناخالص بخش کشاورزی هند را تشکیل می‌دهد. بالغ‌بر 14،5 میلیون نفر به‌طور مستقیم در قالب 500 تعاونی در بخش شیلات مشغول فعالیت هستند. 8118 کیلومتر خط ساحلی و 195 هزار کیلومتر رودخانه، ظرفیت بالایی برای تولید شیلات و آبزیان در هند فراهم آورده و 240 هزار قایق ماهیگیری، 6 بندر عمده و 62 اسکله کوچک در سواحل کشور مورداستفاده ماهیگیران قرار دارند.

به لحاظ تولید و صید شیلات در جهان، پس از چین، اندونزی و آمریکا، کشور هند در رتبه چهارم جای دارد و چهارمین صادرکننده محصولات شیلات است. حدود 6% ماهی جهان در هند تولید و صید می‌شود و بیش از 50 گونه ماهی و خوراک دریایی از هند به حدود 75 کشور صادر می‌گردد. هند بزرگ‌ترین صادرکننده میگوی پرورشی در جهان است. 47% محصولات شیلات کشور از دریا صید می‌شوند و مابقی پرورشی هستند. ایالات آندراپرادش (4 میلیون تن) و بنگال غربی (1،8 میلیون تن) بیشترین آمار تولید شیلات رادارند.

طی سال مالی 19-2018 جمعاً 13،7 میلیون تن محصول شیلات در این کشور تولید و 1،39 میلیون تن آن به ارزش 6،73 میلیارد دلار به خارج کشور صادرشده که مهم‌ترین مقصد آن آمریکا است. با فراگیری کرونا، قرنطینه سراسری و کاهش تقاضای بازارهای خارجی، برآوردهای اولیه حاکی از کاهش 10%-5% صادرات شیلات کشور طی سال مالی 20-2019 است. شیلات هند یک‌سوم بازار 7 میلیارد دلاری واردات محصولات غذایی دریایی در آمریکا را در اختیار دارد که عمده آن را (حدود 95%) میگوی پرورشی تشکیل می‌دهد.

در افق بلندمدت، دولت درصدد افزایش تولیدات شیلات به 22 میلیون تن و افزایش صادرات شیلات به حدود 14 میلیارد دلار تا سال 2025 است. برای تحقق این هدف، بالغ‌بر 20 هزار کرور (حدود 2،65 میلیارد دلار) سرمایه‌گذاری طی 5 سال آینده برای توسعه زیرساخت‌های مربوطه در کشور در نظر گرفته که به اشتغال‌زایی 5،5 میلیون نفر (مستقیم و غیرمستقیم) نیز خواهد انجامید. یکی طرح‌های دولت در چارچوب این سرمایه‌گذاری، افزایش ظرفیت تولید شیلات در 4 ایالت مرکزی و شمال غربی (اوتارپرادش، پنجاب، راجستان، آریانا) است تا (در کنار ایالات جنوبی)، قطب جدیدی را برای تأمین مصرف داخلی و صادرات شیلات ایجاد نماید.

هرسال معمولاً از نیمه آوریل تا نیمه ژوئن به دلیل فصل تخم‌ریزی ماهی‌ها، دولت ممنوعیت‌هایی در صید ماهی اعلام می‌نماید؛ اما امسال با توجه به شیوع کرونا، دولت هند زودتر از این موعد (از ماه مارس) محدودیت‌های سراسر در تردد و کسب‌وکارها وضع نمود که کماکان در برخی مناطق ادامه دارد و این امر تأثیر زیادی بر تولید شیلات کشور و معیشت خانوارها گذارده است.

• تقریباً 70% صادرات شیلات هند را میگوی پرورشی تشکیل می‌دهد که بزرگ‌ترین صادرکننده این محصول در جهان است و مهم‌ترین بازار آن در آمریکاست. طی سال گذشته آمریکا 698 هزار تن میگو وارد نموده که 40% آن از هند بوده است. به دلیل امکان همراه شدن دیگر آبزیان در معرض خطر انقراض (خصوصاً گونه‌های لاک‌پشت) با صید میگو از دریا، دولت آمریکا واردات میگوی دریایی از هند را ممنوع اعلام کرده است.
• چین دومین بازار صادراتی شیلات هند است. حدود 12% صادرات شیلات هند به مقصد این کشور انجام می‌گیرد. هرچند برآوردهای قبلی از افزایش صادرات به چین طی سال مالی 2020 حکایت داشت، اما شیوع کرونا بر رکود نسبی این صادرات تأثیرگذار گردید. علاوه بر آن برخی اختلافات سیاسی و تجاری میان دو کشور، موجب واهمه صادرکنندگان هندی از وضع محدودیت‌های تجاری تلافی‌جویانه در چین و از دست رفتن فرصت‌ها در این بازار شده است.