وضعیت بازار سیمان جمهوری عربی سوریه

الگوی تقاضای (Demand Pattern) سیمان در سوریه بر اساس تجربیات قبلی مشخص نیست. فرایند بازسازی سوریه هم هنوز آغاز نشده و نقطه شروع آن می تواند پروژه‌های بازسازی عمدتاً در شهرهای بزرگ آسیب دیده مانند حلب، حمص، ادلب، حومه دمشق، درعا و حما باشد که لازم است دولت بر اساس کمبود منابع مالی در باره آنها اولویت بندی نماید. برخی تخمینها در طی دوران ده ساله بازسازی سوریه، حکایت از نیاز 35 میلیون تنی در سال به سیمان دارد.

 

تاریخچه صنعت سیمان در سوریه

ساخت نخستین کارخانه‌های سیمان در سوریه از سال 1943 تحت برند آلمانی Polysius شروع و تا 1957 ادامه داشت (سه کارخانه با استفاده از فرآیند مرطوب کوره‌ها در حلب، یک کوره مرطوب LS Smith در حما و کوره مرطوب شرکت سیمان الاهلیا در حلب با ظرفیت 350 تن در روز). با دولتی شدن صنایع سیمان سوریه، سازمان عمومی سیمان تأسیس شده و برای احداث 10 خط تولیدی با ظرفیت های متنوع از هزار تن تا هزار و 600 تن در روز، قرارداهایی بسته شد. در سال 1975 شرکت "یوزین" در شهر حلب با ظرفیت 30 هزار تن در روز راه اندازی گردید. ایران نیز در همان سال اقدام به احداث خط تولید پیشرفته‌ای برای شرکت سیمان سوریه با ظرفیت 3 هزار تن در روز نمود. شرکت مسکن نظامی سوریه نیز کارخانه‌ای با ظرفیت هزار تن در روز ایجاد نمود.

شرکت "بوهلر میاغ" اولین شرکتی بود که از طرف یک کشور غربی در سوریه "با ظرفیت 5 میلیون تن در سال" احداث شده و به راحتی به بازاریابی در بازار سوریه پرداخت.

در دوره گشایش اقتصادی در سال 1995 وتصویب قوانین حمایت از سرمایه گذاری در حلب، با کمک اتاق صنعت و اتاق بازرگانی حلب، مالکیت دولتی و انحصاری کارخانه‌ها لغو و مجوز احداث صنایع خصوصی سیمان برای سه کارخانه با مشخصات ذیل داده شد:

1- کارخانه لافارج با ظرفیت روزانه 7500X1 تن

2- کارخانه البادیه با ظرفیت روزانه 5400X2 و سالانه سه و نیم میلیون تن

3- شرکت المتحده با ظرفیت روزانه 6500X2

همچنین یک آسیاب برای خرد نمودن کلینکر وارداتی از ترکیه، احداث گردید.

وضعیت فعلی تولید سیمان و کلینکر در سوریه

تولید به تن در سال
نام شرکت	ظرفیت تولید اسمی	ظرفیت تولید فعلی
شرکت سیمان عدرا	960000	700000
شرکت سیمان السوریه	1500000	1300000
شرکت سیمان طرطوس	2000000	1500000
شرکت سیمان العربیه	1000000	860000
شرکت سیمان الرستن	140000	135000
شرکت سیمان الشهباء	1100000	850000
جمع تولید موسسه سیمان	6700000	5345000

در حال حاضر شش شرکت فوق الذکر به عنوان زیرمجموعه موسسه عمومی سیمان سوریه در سراسر جغرافیای سوریه گسترش یافته و در مجاورت مراکز اصلی مصرف قرار گرفتند. کارگاه‌های صنعتی تحت نظر شرکت عمومی سیمان واقع در حما، به تولید کلینکر (با ظرفیت تولید یک میلیون تن در سال) می‌پردازند. دو پروژه تولید کلینکر ( با ظرفیت تولید 2 میلیون تن) و سیمان سیاه ( با ظرفیت تولید یک میلیون و 750 هزار تن) پس از سه سال در سال 2020 میلادی در "دیرالزور" به بهره‌برداری خواهند رسید.

مواد اولیه معدنی سوریه و انواع سیمان مورد نیاز این کشور

در تحقیقاتی که توسط موسسه عمومی سیمان و موسسه زمین شناسی و منابع معدنی سوریه انجام شد، در دسترس بودن معادن مواد اولیه مورد نیاز برای ساخت سیمان مورد تأیید قرار گرفت. این عناصر شامل سنگ آهک، ماسه سیلیسی با کیفیت خوب، گچ، پوزولانا (شن و خاکستر آتشفشانی)، سنگ آهن، بازالت و غیر آن بود. این مواد همچنین در محدوده مناسب مواد مضر شیمیایی (قلیایی و گوگرد) گزارش شده‌اند.

بر اساس سازمان استاندارد سوریه (SASMO)، تولید سیمان سوریه با توجه به قانون 37-2005 و طبق LEC/ISO قسمت 2:2004 انجام می‌گیرد.

- بیشتر کارخانه‌های سوریه به تولید سیمان پرتلند عادی[1] OPC – 32.5 براساس استاندارد سوریه SNS2015/3800 و فرمول استاندارد بین المللی ISO197-1 می‌پردازند.

- سیمان مخلوط (سیمان پرتلند پوزولانی PZ Pozzolanic Cement)

- سیمان پرتلند ضد سولفات (SR/Type V) براساس استاندارد امریکا ASTM C150 –TYPE V

- سیمان پرتلند عادی (OPC - Class 42.5)

- سیمان مورد استفاده در چاه‌های نفتی سوریه مطابق با استاندارد موسسه نفت امریکا APA – 10A

همچنین قوانین محیط زیستی سوریه برای تولید سیمان مطابق با قوانین بین المللی ISO 14000 است.

مشکلات صنایع سیمان سوریه قبل و بعد از بحران

در عمل بازار سیمان سوریه شامل شرکت های دولتی و خصوصی بوده و مجموع ظرفیت تولید بخش دولتی بستگی کاملی به عوامل ذیل دارد:

1- تکنولوژی: بخش صنعت سیمان سوریه قدیمی است و تکنولوژی آن متعلق به قبل از سال 1980 است. این صنایع مصرف انرژی بالایی دارند (4180 کیلو ژول برای مصرف گرمایش هر تن کلینکر) و نیاز زیادی به برق دارند.

2- عدم دسترسی به قطعات یدکی صنایعی که مربوط به آلمان شرقی سابق بوده اند.

3- مدیریت ضعیف، موانع ناشی از بروکراسی، بازاریابی دولتی (توسط شرکت عمران سوریه) فرسایش نیروی‌کار با حقوق اندک، عدم جایگزینی و مهاجرت مهندسین مربوطه به کشورهای حاشیه خلیج فارس.

4- کمبود ارزهای خارجی برای تأمین نیازهای صنعت، کمبود سوخت و برق (عدم دسترسی به انرژی برق حاصل از نیروگاه‌های آبی سدها).

وضعیت شرکت های سیمان بخش خصوصی سوریه به شرح ذیل است (شرکتهای الفارج، البادیه و المتحده):

- مدرن سازی این صنایع از طریق چین انجام شده و تجهیزات اصلی و مهم مانند آسیاب های عمودی و خنک کننده‌های کلینکر تهیه شده اند.

- این شرکت‌ها با مدیریت فرآیند محور خود، از بازدهی بیشتری نسبت به بخش دولتی برخوردار هستند.

- وابستگی به تولید برق داخلی (مثلاً شرکت البادیه برق مورد نیاز خود را از طریق نیروگاه اختصاصی با استفاده از نفت کوره (HFO) به میزان 48MW تولید می نماید.).

- علاوه بر نزدیکی این صنایع به مواد اولیه، استفاده از پودر زغال سنگ در سوزاندن کلینکر در کوره دوار، فرآیند تولید را اقتصادی نموده است. البته این شرکت ها از بازار مصرف فاصله داشته و نیازمند به صرف هزینه برای حمل سیمان به مقصد هستند.

متدولوژی برای پیش‌بینی تقاضای سیمان در سوریه

هر چند تکنیک‌های زیادی برای پیش بینی تقاضا وجود دارند، در خصوص الگوی تقاضای سیمان در سوریه، سابقه‌ای وجود ندارد و تنها می‌توان با مقایسه این کشور با کشورهایی که در گذشته دچار جنگ داخلی شده اند (مانند بوسنی و سودان) به نتایجی رسید. عوامل فرهنگی، شرایط اجتماعی و محلی نیز بی تأثیر نخواهند بود. لازم به ذکر است بیشترین سیمان مورد نیاز در سوریه (با توجه به استانداردهای مهندسی در این کشور) از انواع سیمان پرتلند خواهد بود. براساس تخمین برخی متخصصان داخلی و همچنین صاحبان صنایع سیمان سوریه، این کشور در طی دوران ده ساله بازسازی، به میزان 35 میلیون تن سیمان در هر سال نیازمند خواهد بود.

بانک جهانی پیش بینی کرده است که دوره بازسازی مورد نیاز برای بازگشت تولید ناخاص ملی سوریه در سطح تولید ناخاص ملی سال 2010، چهل سال به طول خواهد انجامید.

معمولاً نقطه شروع پروژه‌های عمده در شهرهای عمده و بزرگ آسیب دیده شامل حلب، حمص، ادلب، حومه دمشق، درعا و حما خواهد بود. لذا باید توجه نمود سرمایه گذاران اصلی و منابع لازم چه زمانی ورود نموده؛ اولویت‌ها و اهداف ایشان چیست؟

در حال حاضر نیاز سوریه به سیمان از طریق تولید داخلی و واردات محدود از ترکیه تأمین می‌شود. حتی در صورت تمایل سوریه به واردات سیمان در مقیاس گسترده تر در کوتاه مدت، این امکان به دلیل مسائل مالی، ظرفیت محدود بنادر سوریه، مناسب نبودن محورهای مواصلاتی بین استان‌ها و نبود لجستیک مورد نیاز، به نظر می رسد امکان پذیر نباشد.

سوریه دارای ذخایر کافی مواد معدنی لازم برای ساخت سیمان پرتلند عادی با کلاس 32.5 و 42.5 و پرتلند پوزولانی می‌باشد. بیشترین نوع سیمان مورد نیاز در سوریه (با توجه به استانداردهای مهندسی این کشور) از نوع پرتلند عادی است.

در خصوص کلینکر، باید خاطر نشان ساخت که در حال حاضر کارگاه‌های صنعتی (آسیاب) تحت نظر شرکت دولتی سیمان سوریه در "حما" قرار دارد (با ظرفیت تولید یک میلیون تن در سال). همچنین پروژه تولید کلینکر ( با ظرفیت 2 میلیون تن) در سال 2020 میلادی در "دیرالزور" بناست به بهره‌برداری برسد. بنابراین با شروع فرایند بازسازی در سوریه، بعید به نظر می رسد که به کلینکر نیاز وجود داشته باشد (به دلیل توان تولید محدود کلینکر).

از نظر آنالیز رقبا، باید گفت کشورهایی که سابق بر این سهم بزرگی از بازار سیمان سوریه را در اختیار داشته اند شامل کشورهای مصر (با مازاد صادراتی 30 میلیون تن سیمان و 7 میلیون تن کلینکر)، عربستان (با ظرفیت تولید 75 میلیون تن سیمان و 45 میلیون تن کلینکر) و ترکیه (با تولید 81 میلیون تن سیمان و کلینکر) هستند.

 

[1] Ordinary Portland Cement (OPC), Class: 32.5 N/mm2